In het eerste hoofdstuk van het jaarverslag van de Rechtspraak staat de positie van de rechter binnen de democratische rechtsstaat centraal. Naves: ‘De rechter oordeelt niet over wat wenselijk is, maar over wat volgens het recht mag, en dat is een fundamenteel verschil.’

Cijfers

In 2024 namen 2714 rechters en raadsheren ongeveer 1,4 miljoen beslissingen. Ongeveer hetzelfde aantal nieuwe zaken werd vorig jaar bij de gerechten aangebracht. Deze cijfers staan in het jaarverslag. Het aantal nieuw ingekomen belastingzaken bij rechtbanken nam in 2024 sterk toe. Dit kwam door een sterke stijging van het aantal nieuw aangebrachte belastingzaken lagere overheden, die met 83% stegen tot een kleine 36.000 zaken. Zowel het aantal WOZ-zaken steeg (104%), als het aantal overige belastingzaken lagere overheden (30%). Het aantal rijksbelastingzaken daalde met 42% tot ruim 10.000 zaken. Deze daling is voornamelijk te wijten aan een daling van het aantal BPM-zaken van ruim 9000 zaken. Het aantal overige rijksbelastingzaken steeg met 25% naar circa 7700 zaken.

Knelpunten

Na de inwerkingtreding op 1 januari 2024 van de wetgeving om het verdienmodel van no cure, no pay-gemachtigden bij WOZ en BPM-zaken te ontmoedigen, benoemt de Rechtspraak de vaststelling van de WOZ-waarde nog steeds als knelpunt. Als de mogelijkheid van waardering binnen een bandbreedte in de Wet WOZ wordt opgenomen, zal dit leiden tot instroom van veel minder ‘onnodige’ zaken, aldus de Rechtspraak.

De Raad constateert dat de instroom BNTB’s (beroepen niet tijdig beslissen) ook in 2024 verder is gestegen. Hiermee is de problematiek groter geworden. De almaar stigende instroom BNTB’s speelt ook bij zaken over de Hersteloperatie toeslagen en belastingzaken (met name WOZ-zaken).

Ook vraagt de Rechtspraak in dit jaarverslag aandacht voor in eerdere jaren gesignaleerde knelpunten, zoals de mogelijkheid in het belastingrecht om gemachtigden te kunnen weigeren.

Artificial Intelligence

Tot nu toe volgt de Rechtspraak het rijksbeleid ten aanzien van het gebruik van generatieve kunstmatige intelligentie (AI). Het gebruik van niet-gecontracteerde generatieve AI-toepassingen zoals ChatGPT, Gemini en Midjourney is in beginsel niet toegestaan. 

Het afgelopen jaar heeft de Rechtspraak een AI-strategie opgesteld met daarin een 10-puntenplan om de strategie te realiseren. Een belangrijk onderdeel daarvan is dat er een afwegingskader ten behoeve van de bescherming van de rechterlijke macht als onafhankelijke derde staatsmacht, de autonomie van de rechter, fundamentele grondrechten, kernwaarden en ethiek wordt ontwikkeld. Daarnaast zet de Rechtspraak onder meer in op het voorlichten en opleiden van medewerkers van de Rechtspraak, zodat zij handvatten hebben om met AI om te gaan.

Verder wordt geëxperimenteerd met de inzet van AI-toepassingen voor het samenvatten van uitspraken in eenvoudig Nederlands, het geautomatiseerd pseudonimiseren én metadateren van uitspraken.

Lees hier het hele jaarverslag.

Bron: Rechtspraak