De bijeenkomst werd geopend door Mariken van Hilten, Vicepresident van de Hoge Raad. Volgens haar zijn de thema’s waarover in de tijd van Brüll werden gesproken, nog altijd springlevend. Aan de hand van een voorbeeld uit haar jeugd illustreerde zij dit in geuren en kleuren aan het publiek door te vertellen over wat zij wel (en vooral ook niet) mocht van haar ouders.

Kritiek is van belang voor het goed functioneren van de fiscale rechtsstaat

Daarna was het woord aan prof. dr. J.W. (Jaap) Zwemmer, emeritus-hoogleraar Belastingrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werd door de voorzitter van de FED-redactie, prof. mr. dr. (Madeleine) Merkx, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit en partner bij BDO Nederland, gevraagd naar ‘zijn tijd’ met Brüll. Volgens Zwemmer wilde Brüll met de oprichting van FED zich afzetten tegen de in zijn tijd gangbare denkwijzen binnen de fiscaliteit. Hij herinnerde zich de Belastingconsulentendag van 1974, waarbij Brüll met zijn ‘Fiscale Mythologie’ de pot flink wist te roeren met zijn uitspraken. Een deel van de deelnemers betichtte hem zelfs van systematische ondergraving. Desalniettemin wilde Brüll vooral dat men kritisch was op de overheid en haar potentiële macht over de burgers. Een zienswijze die bij de box 3-problematiek en de toeslagenaffaire (weer) zeer relevant is geworden. Volgens Zwemmer liggen de uitdagingen voor jonge fiscalisten bij het bekritiseren van deze macht. Zonder afremming van deze macht zou het namelijk behoorlijk fout kunnen gaan.

Meepraten in plaats van tegenpraten

Staatssecretaris van Herstel en Toeslagen mr. S.Th.P.H. (Sandra) Palmen begon haar verhaal met het springlevende gedachtegoed van Brüll. Volgens haar is het van groot belang om het overwicht van de overheid te temmen en de rechten van burgers te beschermen. Daarbij is het van belang dat beleid en uitvoering veel gemeenschappelijker georganiseerd moet worden. Het gaat in dat verband veel meer om meepraten in plaats van tegenpraten. Een punt aan de horizon is in dat verband dat de afgelopen jaren veel vooruitgang is geboekt, zoals bij het indienen van het wetsvoorstel tot afschaffing van de verzuimboete. Toch gaat het vaak om meer dan een enkele fout en dus is het van belang dat we blijven letten op het systeem en zijn potentiële falen. De zogeheten ‘Postoffice Scandal’ in het Verenigd Koninkrijk is daarbij een treffend voorbeeld, mede omdat dit laat zien dat niet alleen Nederland met dit soort affaires te maken heeft.

Het gevaar van politieke rechters

Senior raadsheer bij het Hof Amsterdam mr. drs. F.J.P.M. (Frans-Jozef) Haas pakte de fiscaal-kritische draad op en vertelde boeiend over de spanningen tussen rechter en wetgever. Dit verhaal begon ooit bij het beroemde boek ‘Over de geest der wetten’ van Montesquieu, met daarin de fameuze scheiding (c.q. spreiding) der machten. Na een korte geschiedenisles over onder meer de Code Civil, de verschillende iteraties van de Grondwet en de Wet Algemeene Bepalingen, vertelde Haas over de veranderende rol van de rechter. Doordat de rechter wetgeving kan beoordelen aan de hand van algemeen verbindende bepalingen uit verdragen en het Europese recht, heeft de rechter namelijk een mogelijkheid gekregen om de wetten enigszins innerlijk te beoordelen: hij mag ‘Jupiter’ nu uitdagen. Dat brengt volgens Haas wel een risico met zich mee, namelijk de mogelijkheid dat de politieke kleur van rechters invloed kan hebben op hun benoeming. De oplossing? Maak betere wetgeving!

Een incident, of toch onderdeel van het systeem?

Vanuit de advocatuur sprak mr. drs. A. (Anneke) Haasnoot, werkzaam bij FT-advocaten te Amsterdam. De fiscale mythe, zoals Brüll dat zo mooi noemde, dat de belastingambtenaar een redelijk man is, is volgens haar tegenwoordig lastig te verkopen aan belastingplichtigen en cliënten. Dat dit het geval is, blijkt ook uit een aantal uitspraken, waarin belastingambtenaren flink over de scheef zijn gegaan. Een deel van de zaken kan volgens haar bestempeld worden als incident. Daarbij kan het een rol spelen dat de belastingambtenaar ‘graag wil winnen’. Bij sommigen is echter duidelijk sprake van systematische fouten die niet meer te wijten zijn aan een individuele ambtenaar. Een groot probleem hierbij is dat dit dikwijls binnen de kaders van de wet geschiedt. Dat neemt niet weg dat het vertrouwen van de burger beschadigd raakt, omdat het wrang voelt. Volgens haar waarschuwde Brüll hier al voor door te stellen dat de uitvoerende macht niet gecontroleerd wil worden. Hier liggen serieuze opgaven voor wetgever, rechter en advocaat.

Felicia Moenné wint FED Annotatie Award

De dag werd afgesloten met de uitreiking van de FED Annotatie Award. Deze award wordt toegekend aan de auteur van een annotatie die in de afgelopen twee kalenderjaren in het tijdschrift is gepubliceerd en die het meest aansluit bij de uitgangspunten van de meest rebelse titel onder de fiscale jurisprudentietijdschriften: Fantasie En Durf (FED). Met andere woorden: creatief, kritisch en krachtig.

De jury bestond uit de FED-redactie en de winnares van de eerste FED Annotatie Award, mr. Anne de Wit, senior manager tax & legal BDO. Genomineerd voor de award waren: Felicia Moenné (Douane), Gerhard Grauss (Grauss Legal) en Matthijs van der Wulp (BTW-INSTITUUT en Tilburg University). Voordat de winnaar bekend werd gemaakt, sprak de jury eerst eervolle vermeldingen uit voor de tweede en derde plaats. Gerhard Grauss en Matthijs van der Wulp ontvingen deze erkenning voor hun bijdragen in FED. Vervolgens werd de award uitgereikt aan Felicia Moenné. Haar annotatie werd door de jury beoordeeld als zeer helder, diepgaand en gedurfd – reden genoeg om aan haar de FED Annotatie Award uit te reiken.

Bron: Redactie TaxLive