De demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid neemt de aanbevelingen voor verbetering over. Maar dat volstaat niet, stelt de Rekenkamer, want ook het arbeidsongeschiktheidsstelsel schiet tekort. De demissionair minister van SZW denkt de WIA beter uitvoerbaar te kunnen maken en minder foutgevoelig. Zij verkent een herziening van de dagloonsystematiek. De Rekenkamer stelt dat een hoger tempo nodig is bij de vereenvoudiging van de WIA. Het is belangrijk dat de politieke partijen dit betrekken bij hun onderhandelingen over een coalitieakkoord voor een nieuw kabinet, geeft de Rekenkamer aan. 

Fouten en gebrekkige beoordelingen leidden lang niet tot actie

Sinds in de coronaperiode velen vanuit huis moesten werken, is het aantal fouten bij uitvoeringsorganisatie UWV bij het vaststellen van uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid sterk opgelopen. Het kwaliteitsmanagement bij UWV faalde zodanig dat beperkt onderbouwde sociaal-medische beoordelingen en fouten bij uitkeringen lang aanhielden. 

De regelgeving voor arbeidsongeschiktheid (WIA) is door de ingewikkeldheid al foutgevoelig. Medewerkers moeten daarnaast werken met veel verschillende en verouderde IT-systemen, en veel werkzaamheden handmatig verrichten. Bovendien was de aanpak bij UWV vooral gericht op het verminderen van de lange wachtlijsten voor nieuwe beoordelingen. De minister van SZW is te afwachtend geweest bij het vereenvoudigen van de regelgeving en heeft bovendien een blinde vlek gehad voor het zwakke kwaliteitsmanagement bij UWV. 

Waarschijnlijk 32.770 mensen onjuiste WIA-uitkering

De schattingen van UWV dat in de periode 2020 tot en met 2024 waarschijnlijk 32.770 mensen een te lage of juist te hoge WIA-uitkering hebben ontvangen, noemt de Rekenkamer realistisch. Daar voegt zij aan toe dat naar schatting 400 mensen onterecht geen WIA-uitkering kregen en 1600 mensen onterecht juist wel.
UWV is, nadat media over de fouten in 2024 berichtten en Kamerleden er vragen over stelden, begonnen met een hersteloperatie waarbij 43.000 uitkeringen op juistheid van het dagloon worden gecontroleerd (op basis van risicoanalyse). UWV heeft niet de mankracht om alle 252.000 nieuwe uitkeringen uit de periode 2020-2024 te controleren op alle mogelijke fouten.

Te weinig aandacht voor kwaliteit bedrijfsvoering UWV

Op het ministerie schort het aan aandacht voor de kwaliteit van de bedrijfsvoering bij UWV. Informatie die wordt uitgewisseld over de kwaliteit van dienstverlening is weinig concreet en er wordt niet altijd doorgevraagd. Het toezicht van de minister heeft te beperkte diepgang en scherpte. Er is geen gemeenschappelijke agenda voor de WIA-regelgeving bij de minister van SZW en de raad van bestuur van UWV. Dit belemmert de resultaten voor burgers.

Aanbevelingen om sturing en toezicht te verbeteren

Het bestuur van UWV meldt na getroffen maatregelen eind 2024 minder onjuiste WIA-beoordelingen. Maar de Rekenkamer stelt dat niet aangetoond is dat de maatregelen afdoende zijn om het aantal fouten naar een acceptabel niveau terug te dringen. Daarom doet het Hoog College van Staat aanbevelingen om de juistheid en controleerbaarheid van uitkeringen en beoordelingen meer op orde te brengen. De autonome cultuur bij UWV – het kwaliteitsmanagement kan bij UWV per divisie variëren - geeft veel ruimte voor verschillen in kwaliteit tussen onderdelen en medewerkers. De sturing om tijdig zieke werknemers te beoordelen is sterker dan de aandacht dat op een juiste wijze te doen. Signalen dat de financiële rechtmatigheid hoog is, wekken ten onrechte de indruk dat er weinig fouten worden gemaakt. Wil UWV sturen op de menselijke maat, dan moet eerst de basis voor het uitvoeren van wettelijke taken op orde zijn. Ministerieel toezicht op UWV moet zich scherper richten op de financiële risico’s die burgers lopen. Ook moeten uitkeringsgerechtigden zelf kunnen nagaan of de hoogte van hun uitkering plausibel is. Dit vereist een fundamentele aanpassing van de WIA. Die is ook voor de uitvoerbaarheid van deze wet noodzakelijk.

Bron: Algemene Rekenkamer