"De slagingskansen van de hervorming van box 3 zijn ongunstig", sombert Peter Essers, hoogleraar belastingrecht aan Tilburg University en oud-senator voor het CDA, in zijn afscheidsrede die plaatsvond op vrijdag 15 maart jl. Essers komt tot een aantal factoren die bijdragen aan het succes van belastinghervormingen.

Als eerste noemt Essers de noodzaak van een grondige analyse van de aan de hervorming ten grondslag liggende frustraties en de eerbiediging van het eeuwenoude beginsel van ‘No Taxation without Representation’, geen belastingheffing zonder een wet, goedgekeurd door de wettelijke vertegenwoordigers van de burgers.

Andere voorwaarden zijn een adequaat functionerende Belastingdienst en een goed samenspel tussen de drie machten wetgeving, uitvoering en rechterlijke macht. Belangrijk is ook dat er maatschappelijke overeenstemming is via een ‘sociaal contract’ over welke ongelijkheden de belastinghervorming wil bestrijden, maar ook over welke ongelijkheden men wenst te accepteren of zelfs bevorderen. Dit is nodig omdat anders wrok en jaloezie de belastinghervormingen zullen bedreigen die ongelijkheden moeten wegnemen.

Naast een goed functionerend stelsel van rechtsbescherming is er ook een zekere mate van fascinatie en enthousiasme bij politici en ambtenaren over de geplande belastinghervorming noodzakelijk, zonder dat dit ten koste gaat van hun vermogen om kritisch te blijven op de voorgenomen maatregelen en op de aanwezigheid van voldoende draagvlak voor de hervorming bij de burgers.

Zeer belangrijk is ten slotte, zo benadrukt de inmiddels met emeritaat zijnde hoogleraar, dat niet ‘tijdelijk’ (in de zin van ‘dat zullen we later wel oplossen’) wordt geaccepteerd dat obstakels en onrecht als gevolg van de hervormingen ontstaan, zoals een te grote bureaucratie of het negeren van inflatie. Uiteindelijk komt dit altijd als een boemerang terug.

Essers is met inachtneming van deze factoren sceptisch over de slagingskansen van de door demissionair staatssecretaris van Fiscaliteit en Belastingdienst aangekondigde en deels reeds ingezette hervorming van box 3 voor de periode tot 2027 en daarna in de richting van een vermogensaanwasbelasting als regel. Daarbij is hij vooral kritisch op de rol van de wetgever en van de Hoge Raad bij het ontstaan van de huidige impasse, door hem aangeduid als een ‘Catch-22 situatie’ tussen de Hoge Raad, de wetgever en de Belastingdienst.

In een afscheidsinterview van de Tilburg University vertelt Essers dat hij niet ophoudt met zijn fiscale werk. Hij continueert zijn voorzitterschap van de Vereniging voor Belastingwetenschap, de redactie van het Weekblad Fiscaal Recht en zijn wetenschappelijk onderzoek.

Update 19 maart 2024
De integrale tekst van de afscheidsrede is te lezen op de website van de Tilburg University.

Bron: Tilburg University