Een man onterft zijn kinderen om zijn partner verzorgd achter te laten. Bij zijn overlijden keren levensverzekeringen uit. De kinderen zijn de begunstigden. Volgens het hof in Amsterdam kunnen de kinderen aan deze begunstiging geen rechten ontlenen. Dat zou, gelet op de omstandigheden, in strijd zijn met de redelijkheid en billijkheid.
De zaak (Hof Amsterdam, 9 mei 2017, ECLI:NL:GHAMS:2017:1751 en Rechtbank Noord-Holland, 7 oktober 2015, ECLI:NL:RBNHO:2015:8460) verloopt als volgt. Een man woont sinds 2006 samen met zijn vriendin. In zijn testament onterft hij zijn twee dochters uit zijn eerste huwelijk en wijst zijn vriendin aan als enig erfgenaam. Dit met als doel zijn vriendin verzorgd achter te laten. De man overlijdt in 2013. Ten gevolge van zijn overlijden komen twee kapitaalverzekeringen tot uitkering. Er is sprake van een standaardbegunstiging, waardoor de kinderen de begunstigden zijn. De vriendin eist de uitkeringen op. Volgens haar is de begunstiging niet in overeenstemming met de bedoelingen van de man. In dit kader wijst zij op het arrest van de Hoge Raad van 21 september 2012 (RCR 2012/71). De rechtbank wijst de vordering van de vriendin af omdat niet is gebleken dat de man ten tijde van de aanwijzing van de begunstigden andere bedoelingen heeft gehad.
Ook het hof wijst het beroep van de vriendin op de bedoelingen van de man van de hand. Maar het hof honoreert wel haar stelling dat niet alleen naar de polis gekeken moet worden maar naar alle omstandigheden van het geval. Volgens het hof kunnen de kinderen de begunstiging niet aanvaarden omdat dit in de gegeven omstandigheden in strijd is met de redelijkheid en billijkheid. Daarmee komt de opvolgende begunstigde in beeld en dat zijn volgens de standaardbegunstiging de erfgenamen. Omdat de vriendin enig erfgename is, komen de verzekeringsuitkeringen haar toe. Het hof komt tot het oordeel nadat onder meer is vastgesteld dat:
- de man met het samenlevingscontract en het testament zijn vriendin zoveel mogelijk verzorgd wilde achterlaten;
- de man geen inkomen of vermogen nalaat;
- de verzorging uitsluitend kan slagen indien de vriendin de verzekeringsuitkeringen ontvangt;
- de man zijn testament zo heeft ingericht dat de dochters zo min mogelijk uit zijn nalatenschap zouden verkrijgen en op zijn vroegst pas na overlijden van de vriendin;
- de notaris heeft verklaard dat het de bedoeling van de man is geweest dat de vriendin zijn gehele vermogen zou ontvangen en dat hij haar verzorgd wilde achterlaten.
Belang voor de praktijk
De standaardbegunstiging lijkt op het eerste gezicht voldoende duidelijk. Maar soms is er discussie. Dat heeft te maken met het feit dat sprake is van een aanwijzing in de hoedanigheid van 'echtgenote', 'kinderen' of 'erfgenamen'. In de meeste gevallen zal duidelijk zijn wie recht heeft op de uitkering. Bij verschil van mening zal het antwoord gevonden worden door uitleg van de overeenkomst van levensverzekering. Daarbij wordt gekeken naar:
- de wet;
- de overeenkomst;
- de bedoeling van de verzekeringnemer.
Wat staat er in de wet?
In het verzekeringsrecht van titel 17 boek 7 BW zijn de hoedanigheden ‘echtgenoot', ‘kinderen' en ‘erfgenamen' ingevuld (‘het wettelijk vermoeden'). Ook de vraag op welk tijdstip zij die hoedanigheid dienen te bezitten wordt in de wet beantwoord: Is de begunstigde in hoedanigheid aangeduid, dan wordt de aanwijzing vermoed te zijn gedaan ten behoeve van hem die deze hoedanigheid bezit ten tijde dat de aanwijzing (…) onherroepelijk wordt. Er is aangeknoopt bij het moment waarop de verzekering bij het overlijden van de verzekerde tot uitkering komt. De wetsartikelen waarin de hoedanigheden van ‘echtgenoot', ‘kinderen' en ‘erfgenamen' zijn omschreven, zijn van regelend recht. Er mag dus in de verzekeringsovereenkomst van worden afgeweken.
Wat staat er in de verzekeringsovereenkomst?
De verzekeringsovereenkomst bestaat doorgaans uit twee delen: de polis inclusief aanhangsels en de ‘voorwaarden van verzekering'. Let op! Elke verzekeraar heeft zijn eigen voorwaarden opgesteld en deze kunnen dan ook verschillen met die van andere verzekeraars. Let er bovendien op dat de juiste versie van de voorwaarden van verzekering wordt geraadpleegd. Verzekeraars wijzigen die voorwaarden namelijk van tijd tot tijd.
Wat was de bedoeling?
Tijdens de parlementaire behandeling van het verzekeringsrecht is opgemerkt dat het wettelijk vermoeden geldt, tenzij van een andere bedoeling van de verzekeringnemer blijkt. Die andere bedoelingen kunnen blijken uit de verzekeringsovereenkomst waarbij die begrippen anders zijn ingevuld. Maar ook spelen de bedoelingen van de verzekeringnemer een rol die buiten de verzekeringsovereenkomst om kenbaar zijn gemaakt. Dit is bevestigd in het door de vriendin aangehaalde arrest van de Hoge Raad uit 2012.
Bron: Fiscaal Juridisch Adviesbureau Nationale Nederlanden
Informatiesoort: Nieuws
Rubriek: Civiel recht algemeen, Erfrecht
6