Blog van Sabine de Wijkerslooth: Nederland maakt vaart met het aanpakken van witwaspraktijken en terrorismefinanciering. Inmiddels zijn er drie wetsvoorstellen gepubliceerd die dergelijke praktijken trachten te voorkomen.
Deze voorstellen voorzien in een grotere mate van transparantie over eigendom en zeggenschap van belangen in entiteiten. Het gaat om:
- Initiatief wetsvoorstel centraal aandeelhoudersregister (CAHR)
- Consultatieversie wetsvoorstel toonderaandelen
- Consultatieversie wetsvoorstel invoering UBO-register
Tot hoeveel transparantie leiden al deze voorstellen, en is dat wenselijk? Eerst even een korte schets van de voorstellen.
CAHR
Dit initiatiefvoorstel van Tweede Kamerleden Groot en Gesthuizen is ingediend op 19 januari jl. en voorziet in een aandeelhoudersregister dat wordt bijgehouden door de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie. Naast bestrijding van financieel-economische criminaliteit is het doel ook meer rechtszekerheid in het rechtsverkeer.
Het register bevat enkel informatie uit door de notarissen in te schrijven aktes en geeft inzicht in wie de aandeelhouders (ook de vruchtgebruikers en pandhouders) van een BV of niet-beursgenoteerde NV zijn. De toegang tot het register is beperkt tot de Belastingdienst, andere aangewezen publieke rechtspersonen, notarissen en aangewezen Wwft-instellingen.
Toonderaandelen
Houders van aandelen aan toonder in een NV zijn anoniem. Om misbruik van deze stukken te voorkomen maakt het voorstel van 11 april jl. identificatie van de houders van toonderaandelen mogelijk. Zij moeten hun stukken inleveren bij een intermediair (bijv. een bank) of laten omzetten in aandelen op naam.
Verhandeling van ingeleverde toonderaandelen kan nog uitsluitend via een effectenrekening die op naam staat. Opsporingsdiensten kunnen bij de intermediairs gegevens opvragen. De consultatietermijn is op 5 mei jl. verlopen (vijf reacties).
UBO register
De vierde anti-witwasrichtlijn verplicht Nederland tot de invoering van een register waarin de uiteindelijk belanghebbende (Ultimate Beneficiairy Owner, ofwel UBO) van een in Nederland opgerichte rechtspersoon geregistreerd wordt.
In een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) wordt uitgewerkt wie precies als UBO wordt aangemerkt. Het consultatiedocument van 31 maart jl. voorziet in openbaarmaking voor iedereen van een beperkt aantal gegevens (oa naam, nationaliteit, aard/omvang belang) van de UBO, met enkele waarborgen voor diens privacy.
De UBO-informatie moet worden aangeleverd door de eigenaar van de entiteit, de bestuurders of dagelijkse leiding. De consultatietermijn is op 28 april jl. gesloten (41 reacties).
Teveel transparantie en risico's?
De voorstellen voor CAHR en toonderaandelen leiden niet tot openbaarheid van informatie voor iedereen, maar slechts voor een beperkte groep. De buurman van een aandeelhouder of een journalist kan dus geen inzage krijgen in die gegevens.
Voor het UBO-register ligt dit echter anders. In de reacties op het voorstel komen dan ook zeer terechte vragen aan de orde.
Allereerst is het merkwaardig dat de UBO niet in het wetsvoorstel gedefinieerd is, maar omschreven zal worden in een (nog) niet gepubliceerde AMvB. Het nieuwe spelletje heet dus: Wie is de UBO? De Tweede Kamer staat hierbij buiten spel.
De openbaarheid van het register gaat bovendien verder dan de vereisten van de Richtlijn. Dat kan twee ongewenste gevolgen hebben: de openbaarheid van de UBO's leidt tot veiligheidsrisico's (bijv. kidnapping) en inbreuk op privacy voor deze personen, en bovendien veroorzaakt dit een ongelijk Europees speelveld en dus mogelijk een verslechtering van het vestigingsklimaat. Een aantal andere landen maakt UBO-gegevens immers niet of minder openbaar en beperkt zich tot de minimum eisen van de Richtlijn.
Andere vragen die rijzen in verband met de privacy van de UBO: hoe wordt misbruik van de gegevens voor bijvoorbeeld commerciële doeleinden voorkomen? In het UBO register kan weliswaar niet op naam worden gezocht maar handelsregistergegevens worden nu al aan commerciële partijen verkocht; hoe wordt voorkomen dat via die weg wel op naam van een UBO kan worden gezocht?
Waarom worden de gegevens van minderjarige UBO's niet per definitie afgeschermd? Tegen opneming is het register is bezwaar en beroep mogelijk; wordt dan ook geregeld dat deze procedures niet openbaar zullen zijn?
Van een andere orde is de vraag of de UBO registratie van toepassing moet zijn op (bijna) alle entiteiten die in het handelsregister zijn ingeschreven. Bij Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI's) zijn bijvoorbeeld geen UBO's aan te wijzen, waardoor waarschijnlijk bestuurders als zodanig ingeschreven zullen worden.
De Goede Doelen branche vreest dat daardoor bestuurders op een hitlijst van criminelen terecht zullen komen. Dit lijkt me nogal overdreven, maar ANBI's zijn al verplicht tot publicatie van gegevens, dus de UBO regeling is daarvoor overbodig. Overigens zie ik niet in waarom bijvoorbeeld een tennisvereniging ook onder de UBO registratie zou moeten vallen?
Tot slot
Natuurlijk is iedereen tegen witwassen en terrorismefinanciering, maar bij het treffen van maatregelen moet de inbreuk op de privacy proportioneel zijn in verhouding tot het doel.
Dit lijkt bij de wetsvoorstellen CAHR en toonderaandelen geen probleem, maar bij het UBO wetsvoorstel zijn er nog (te) veel vragen onbeantwoord. Het wetsvoorstel moet 26 juni 2017 klaar zijn; er is nog geen (aangepast) voorstel gepubliceerd. Het is zeer de vraag of er nog tijdig een degelijke parlementaire behandeling in de Tweede Kamer kan plaatsvinden.
Overigens hoop ik dat de opstellers van dit soort wetgeving hun klassiekers kennen: Brave New World (Aldous Huxley 1932), Nineteen Eighty-Four (George Orwell 1948), The Circle (Dave Eggers 2014). Daaruit blijkt waartoe te veel transparantie kan leiden.
En bedenk: als alles transparant is, zie je niets meer.
Sabine de Wijkerslooth-Lhoëst is adviseur Erven, Schenken en Goede Doelen bij EY Belastingadviseurs en tevens als docent verbonden aan het Fiscaal Instituut van Tilburg University.
Bron: EY
Informatiesoort: Nieuws
Rubriek: Belastingrecht algemeen
0