Ambitieus plan

Als het aan de Europese Commissie (EC) ligt is het huidige EU-btw-stelsel toe aan een grondige hervorming, getuige het op 7 april 2016 gepresenteerde btw-actieplan. Het moet allemaal eenvoudiger, fraudebestendiger en bedrijfsvriendelijker. Alhoewel de plannen nog niet daadwerkelijk zijn vervat in concrete richtlijnvoorstellen, is de richting die de EC op wil duidelijk: ‘definitieve' btw-regels voor grensoverschrijdende transacties en andere maatregelen in de strijd tegen btw-fraude, meer autonomie in het tariefbeleid voor de lidstaten, passende maatregelen bij de toenemende digitale economie en e-commerce en vereenvoudiging van de regels voor kleine en middelgrote ondernemingen. Wat direct opvalt is dat de EC de teugels van verdere harmonisatie van het Europees btw-stelsel iets laat vieren en in een meer gedecentraliseerd systeem meer beleidsvrijheid geeft aan de lidstaten.

Noodzakelijke hervorming

Marco Gomes Vale Viga, btw-adviseur bij Hamelink & Van den Tooren, is niet onverdeeld optimistisch over de haalbaarheid van alle voorstellen in het btw-actieplan. Hij schreef voor Vakstudie Nieuws een column die verscheen op de presentatiedatum van de mededeling. "Dat het huidige EU-btw-stelsel toe is aan modernisering staat buiten kijf. De basis van de btw zoals we die kennen, ligt in de eerste Richtlijnen geformuleerd in de jaren zestig. Natuurlijk is daar in de loop van de tijd het nodige aan gesleuteld en toegevoegd, maar van een echte herziening die met de tijd meegaat is het nog niet gekomen. In het licht van de huidige mondiale, digitale en mobiele economie is hervorming onvermijdelijk en voor de bestrijding van btw-fraude zelfs noodzakelijk."   

Proefballonnetjes

De insteek van de Commissie is volgens Gomes Vale Viga dus goed. Het actieplan van de EC bevat echter dermate veel initiatieven dat de vraag opkomt wat nu precies haalbaar is en waar de prioriteiten liggen. Gomes Vale Viga: "De EC laat in het actieplan een keur aan proefballonnetjes op in de hoop dat daarvan enkele zullen landen. Bovendien zijn de onderwerpen die worden genoemd niet per se nieuw te noemen. Zo staat de aanpak van grensoverschrijdende btw-fraude en de ‘missing trader fraud' al langer ter discussie. Kans van slagen hangt ook af van de lidstaten. Voor wijziging van de btw-richtlijn is instemming van alle 28 lidstaten nodig. Het is niet te verwachten dat de lidstaten voor ieder aangekondigd voorstel in het actieplan de handen ineen zullen slaan. Daarvoor is het Europese politieke speelveld te verdeeld."  

Aanpak btw-fraude

Of de EC bijvoorbeeld voor vermindering en aanpak van btw-fraude de neuzen dezelfde richting opkrijgt valt te bezien. In 2017 wil de Commissie komen met een voorstel voor nieuwe regels bij grensoverschrijdende transacties. Nog in 2016 volgt een voorstel met maatregelen om de btw-fraude aan te pakken binnen de huidige regels. Grensoverschrijdende fraude is volgens de EC naar schatting jaarlijks goed voor een verlies aan btw-inkomsten in de Europese Unie van ongeveer € 50 miljard en juist daar ligt een belangrijk pijnpunt. Gomes Vale Viga legt uit: "de btw-gap varieert per lidstaat van minder dan 5% tot zo'n 40%. Je zou denken hoe hoger het percentage, hoe hoger de prioriteit van een lidstaat om btw-fraude aan te willen pakken. Helaas is dat niet altijd het geval. Nederland daarentegen is één van de lidstaten die voorop loopt, en dat met een ‘VAT-gap' van minder dan 5%."

Bestemmingslandbeginsel

Gomes Vale Viga vervolgt: "De EC wil toe naar een systeem gebaseerd op het bestemmingslandbeginsel waarbij grensoverschrijdende goederenleveringen hetzelfde worden behandeld als binnenlandse goederenleveringen. Kort gezegd factureert de Nederlandse leverancier aan een buitenlandse afnemer tegen het btw-tarief in het bestemmingsland. De btw wordt ook voldaan in die lidstaat van verbruik. Ter beperking van de administratieve lasten, zal uiteindelijk de btw-registratie en btw-inning van de grensoverschrijdende goederenleveringen plaatsvinden via een digitale poort, zoals we dat nu al kennen met de  (Mini-)One Stop Shop-regeling voor digitale diensten. Voor deze ingrijpende herziening zullen bepaalde belastinginningssystemen moeten worden aangepast, evenals bepaalde controlemechanismen die lidstaten naar eigen goeddunken hebben ingebouwd. Het is de vraag of alle lidstaten daartoe bereid zijn."

Vertrouwen

Benieuwd is Gomes Vale Viga ook naar het aangekondigde en nog in 2016 in te dienen voorstel voor maatregelen om de btw-fraude aan te pakken binnen de huidige regels. "De maatregelen zien grotendeels op een intensievere samenwerking tussen de lidstaten op het gebied van informatievoorziening. Daar kan zeker een stap gezet worden of moeten worden, maar hier hangt het onder andere af van hoeveel vertrouwen lidstaten in elkaar hebben. En niet te vergeten, ook vertrouwen in de EC moet aanwezig zijn."  

Autonoom tariefbeleid

Een ander lastig haalbaar initiatief is het plan voor meer autonomie in het tariefbeleid voor de lidstaten. De EC stelt twee opties voor. De eerste optie is het aanhouden van een lijst met goederen en diensten die in aanmerking komen voor verlaagde tarieven, waarbij de lijst regelmatig wordt herzien op basis van input van de lidstaten. De tweede optie is afschaffing van die lijst, onder het inbouwen van diverse waarborgen ter voorkoming van fraude en oneerlijke belastingconcurrentie.

Gomes Vale Viga ziet een volledig autonoom tariefbeleid er niet van komen. "Ervaringen uit het verleden leren dat de EC maar bitter weinig doet met input vanuit de lidstaten op het gebied van btw-tarieven en juist eerder haar eigen plan trekt. Zie bijvoorbeeld de moeite die Nederland moet doen om de ongelijke behandeling in de btw van fysieke en digitale boeken en kranten op de EU-agenda te zetten. Afschaffing van de lijst zal leiden tot meer belastingconcurrentie en is wat mij betreft onwenselijk. Het beste systeem is een gelijk btw-tarief in alle lidstaten. Puur economisch gezien zorgt dit voor de meest efficiënte btw-markt. Een ‘door Brussel opgelegd' uniform tarief tast wel de soevereiniteit en de beleidsvrijheid van de lidstaten aan. Politiek is er dus wat voor te zeggen dat lidstaten over hun eigen schatkist blijven gaan."

Haalbare plannen

Hoopvol is Gomes Vale Viga over het plan van de EC voor het moderniseren en vereenvoudigen van de btw voor grensoverschrijdende e-commerce,. "Veel lidstaten zullen de noodzaak van dit plan wel inzien, omdat hun eigen belastingplichtigen steeds meer de digitale grens overgaan en daarbij te maken krijgen met allerlei kosten." Opvallend genoeg stelt de Commissie nu juist zelf voor om voor elektronische publicaties hetzelfde lage tarief te laten gelden als voor fysieke publicaties. "De wal heeft het schip gekeerd."

Kans van slagen heeft volgens Gomes Vale Viga tot slot ook het plan voor het opheffen van bepaalde barrières die kleine en middelgrote ondernemingen nu ondervinden met grensoverschrijdende handel. "Het zou mooi zijn als men binnen Europa afspreekt dat er voor de ondernemer die de grens overgaat, minder strenge voorwaarden gelden dan nu het geval, zoals een versoepelde registratieplicht en meer toegankelijkheid van btw-aangiftes in het andere land. Een florerende handel komt uiteindelijk ook de lidstaten ten goede."

Lees ook het thema Grensoverschrijdende btw: Goederen of diensten (ver)kopen in het buitenland.
 

Bron: Redacteur Marit Muller