Hoewel de STAK nu vooral in trek is bij kleine (familie)bedrijven wordt op internationale congressen en in glimmende brochures de STAK aangeprezen als een zeer effectief vehikel voor vermogende wereldburgers en multinationals om vermogens en feitelijke bestuurders en certificaathouders buiten de spotlights te houden.

Naar die aanprijzingen wordt geluisterd, aldus FTM: in de Pandora Papers vonden de journalisten ruim vijftig van deze administratiekantoren als onderdeel van een complexe, internationale bedrijfsstructuur. Drie daarvan zijn nader onderzocht en kritisch beschreven in het onderzoeksverslag: stichting administratiekantoor Lukratief Investering, stichting administratiekantoor Mephisto en de STAK ALM Holdings.

Exportproduct

De Nederlandse STAK is volgens Gerard van Solinge, hoogleraar Ondernemingsrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen en advocaat bij Allen & Overy een 'soort exportproduct' geworden. Hij komt als expert aan het woord in het verslag onder de titel 'Oligarchen, miljonairs en criminelen gebruiken Nederlandse rechtsvorm wereldwijd als dekmantel': "Een STAK is op zich geen schimmige constructie maar een goed vehikel om zaken als het bestuur van en toezicht op een onderneming goed te regelen. Het is ook een heel flexibele rechtsvorm in die zin dat de statuten op maat kunnen worden gesneden en dat daarin van alles kan worden vastgelegd, zoals kwaliteits- en integriteitseisen."

Maar de laatste decennia is de STAK door fiscalisten en vermogensbeheerders ontdekt als handig vehikel om de echte belanghebbenden en hun vermogens buiten zicht te houden. Zij prijzen de STAK wereldwijd aan als 'stabiel, veilig en discreet'. Op dit moment kent Nederland naar schatting zo’n 37.000 STAK’s.

Notarissen

Christiaan Stokkermans, oud-notaris en hoogleraar Ondernemingsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, noemt het toegenomen gebruik van de STAK in internationale bedrijfsstructuren en de reclame daarvoor 'zorgelijk'.

In juli 2021 publiceerde het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid een onderzoek naar malafide stichtingen. In het rapport is een quote opgenomen van de Dienst Justis, de screeningsautoriteit van het ministerie van Justitie en Veiligheid: "De Stichting Administratiekantoren (STAK) komen regelmatig naar voren binnen de netwerken waar risico op misbruik wordt gezien. Zeker wanneer er een zogenoemde kerstboomstructuur met een combinatie van BV’s/STAKS en stichtingen wordt opgericht, wordt de structuur steeds ingewikkelder en wordt het moeilijker om te achterhalen wat de activiteiten zijn."

Een andere expert, jurist Maaike Steegmans, wordt aangehaald. Zij heeft haar proefschrift geschreven over de rol van stichtingen bij familiebedrijven. Wat haar betreft mogen notarissen kritischer naar een snelle oprichting kijken, vooral bij bepaalde omstandigheden. Steegmans: "Bijvoorbeeld als er maar één bestuurder wordt benoemd, die uit het buitenland komt en die weinig met de STAK te maken lijkt te hebben. Of als er sprake lijkt van een groot consortium. Dan is het verstandig dat de notaris extra doorvraagt naar het doel van de oprichting van de STAK."

Stokkermans ziet dat de STAK de laatste tijd wordt gebruikt voor het afschermen van dubieus vermogen van mensen in het buitenland. "Ik heb zelf meegemaakt dat mensen voor dat doel naar mij toekwamen, maar ik heb ze buiten de deur gezet." Hij vindt dat het notariaat kritischer moet worden: "Sommige notarissen nemen een amorele houding aan: het kan ze niet schelen. Daar komt dan nog gemakzucht bij: ik heb gedaan wat de regels me voorschrijven, heb mijn dossiertje klaar, het is wel goed zo."

FTM concludeert dat misbruik van een rechtspersoon als de STAK nooit helemaal is te voorkomen. "Het blijft een kat-en-muisspel", zegt Steegmans. "Je zal altijd zien dat bepaalde personen de mazen in de wet blijven opzoeken."

----------------------

Pandora Papers
In 2021 werden in een van de grootste lekken van financiële documenten ooit de verborgen rijkdom en geheime belastingtransacties van wereldleiders, politici en miljardairs blootgelegd. Zo'n 35 huidige en voormalige wereldleiders, onder wie Tony Blair en koning Abdullah van Jordanië, komen voor in de dossiers van offshorebedrijven, tezamen de 'Pandora Papers' genaamd.