Bij expiratiedata rond de jaarwisseling van bijvoorbeeld kapitaalverzekeringen is het niet altijd duidelijk tot welk jaar een uitkering moet worden gerekend voor de inkomstenbelasting. Een casus ter verheldering.
De casus luidt als volgt:
De kapitaalverzekering van een vrouw bereikt de einddatum op 5 januari 2022. Het expiratiekapitaal is al op 28 december 2021 naar haar overgemaakt. Het geld staat dus al op 1 januari 2022 op haar betaalrekening. Wordt dit kapitaal meegenomen als box 3-vermogen bij zijn vooringevulde aangifte over 2022?
De feitelijke uitbetaling is in veel gevallen niet relevant voor de datum waarop de verzekering geacht wordt fiscaal te zijn genoten. Bij de uitbetaling van een uitkering uit een kapitaalverzekering rond de jaarwisseling spelen eigenlijk twee 'problemen' wanneer het gaat om de vraag op welk moment een uitkering fiscaal wordt geacht te zijn 'genoten':
- In welk jaar is er sprake van 'genoten inkomsten uit een kapitaalverzekering' (bijvoorbeeld als de uitkeringsvrijstelling niet toereikend is)?
- In welk jaar telt de ontvangen uitkering mee als box 3-vermogen?
Ten aanzien van het eerste punt geeft de Wet inkomstenbelasting 2001 in art. 3.146 een opsomming van de momenten waarop inkomsten fiscaal worden genoten, namelijk als zij zijn:
- ontvangen; of
- verrekend; of
- ter beschikking gesteld; of
- rentedragend geworden; of
- vorderbaar en inbaar zijn geworden.
Wordt de uitkering uit de kapitaalverzekering in 2021 al overgeboekt op de rekening van de vrouw, dan is de uitkering op dat moment ontvangen. De fiscus zal een eventueel (deels) belast rentebestanddeel dan ook tot het fiscaal inkomen van 2021 rekenen. Het feit dat de uitkering eigenlijk te vroeg is uitbetaald (en de vrouw eigenlijk nog geen recht had op de uitkering), doet hieraan niets af.
Gesteld dat de inkomsten uit de kapitaalverzekering al in 2021 fiscaal door de vrouw zijn genoten, dan resteert nog de vraag of deze inkomsten op 1 januari 2022 ook al meetellen in de vermogensrendementsgrondslag van box 3. Het is heel goed verdedigbaar om deze vraag met 'nee' te beantwoorden. Op 1 januari 2022 is de einddatum van de kapitaalverzekering nog niet bereikt. 'Op papier' bestaat de verzekering nog, en in theorie heeft de verzekeraar nog het recht om de uitkering terug te vorderen. In feite heeft de verzekeraar op de vrouw een vordering in verband met onverschuldigde betaling, terwijl die vordering bij de vrouw als schuld wordt aangemerkt.
Op 1 januari 2022 is daarom fiscaal nog steeds sprake van een box 3-kapitaalverzekering met daartegenover een schuld aan de verzekeraar ter grootte van de reeds uitbetaalde uitkering. Zolang de kapitaalverzekering nog 'bestaat' is deze tot een waarde van € 123.428 vrijgesteld van box 3-heffing, en tegenover de op de betaalrekening gestorte uitkering staat op die datum een even zo hoge schuld aan de verzekeraar.
Wanneer op 5 januari uiteindelijk de einddatum wordt bereikt, wordt de verzekering beëindigd en vervalt tevens de vordering van de verzekeraar, en daarmee ook de schuld. Ondanks het feit dat het geld op 1 januari 2022 al op de rekening van de vrouw staat, hoeft zij het op die datum dus nog niet mee te tellen als box 3-vermogen.
Afkoopsom
Een ander voorbeeld is de uitbetaling van een afkoopsom uit een oud regime lijfrenteverzekering nadat de verzekeringnemer een verzoek heeft gedaan tot afkoop.
Stel dat is verzocht om afkoop per 28 december 2021. Op die datum waren bij de verzekeraar alle benodigde stukken binnen om tot uitkering te kunnen overgaan. Door een samenloop van omstandigheden wordt de afkoopsom pas uitbetaald op 9 januari 2022. In dat geval zal de fiscus constateren dat de uitkering reeds 'vorderbaar en inbaar' was op 28 december 2021, en dus ook tot de belaste inkomsten van 2021 moet worden gerekend. Ondanks het feit dat de uitbetaling pas werkelijk heeft plaatsgevonden in 2022.
Het adagium 'What you see is what you get' gaat niet altijd op als het gaat om het fiscale genietingsmoment. Vooringevulde aangiften zijn vaak gebaseerd op gestandaardiseerde systemen en processen en kloppen dus niet altijd met de realiteit. Zeker als het gaat om uitkeringen rond de jaarwisseling is het van belang om de vooringevulde aangifte nauwkeurig te controleren en zonodig te corrigeren.
Bron: Legal, Compliance & Tax Nationale-Nederlanden