Hoewel de media-aandacht voor de toeslagenaffaire nooit echt is verslapt sinds de onthulling ervan in 2018 door Trouw en RTL Nieuws, is het aantal publicaties over de affaire de afgelopen dagen explosief gestegen. Dat heeft alles te maken met de commissie Uitvoeringsorganisaties die begin deze week met haar werk is begonnen en komende vrijdag de verantwoordelijken in de affaire hoort.
De commissie wil meer duidelijkheid over de vraag hoe de toeslagenaffaire zo uit de hand kon lopen. Duizenden gedupeerden die kinderopvangtoeslag ontvingen, werden slachtoffer van de ontspoorde fraudejacht van de Belastingdienst. Een van de vragen is of, en zo ja in hoeverre, individuele ambtenaren zich strafrechtelijk verwijtbaar hebben gedragen. De meningen liggen ver uiteen bij de specialisten.
Afgelopen zaterdag stond er een interview in de Volkskrant met Sandra van Thiel, hoogleraar publiek management aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Zij behoort tot de deskundigen die de komende weken door de commissie worden ondervraagd. Zij vindt de kritiek vanuit de politiek op bijvoorbeeld de Belastingdienst veel te gemakzuchtig.
De politiek zou volgens Van Thiel veel meer naar de eigen verantwoordelijkheid moeten kijken. "Bij de Belastingdienst werken mensen die graag trots zijn op wat ze doen. Dit doet heel veel met de ambtenaren van zo’n dienst. Kijk ook eens naar de negen miljoen beschikkingen per jaar die wel goed gaan." Ook over het strafrechtelijk traject kiest zij de kant van de fiscus. "Er wordt nu strafrechtelijk onderzoek gedaan naar individuele ambtenaren. Dan komt bij mij de stoom uit de oren. Dat is buitenproportioneel, zoiets doe je bij zelfverrijking of corruptie, waar hier geen sprake van is", aldus de geëmotioneerde Van Thiel in de krant.
Aan de andere kant van het spectrum staan Pieter Klein van RTL Nieuws en CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Klein beet zich vanaf de zomer van 2018 samen met zijn collega bij Trouw, Jan Kleinnijenhuis, vast in de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst. Voor hun gezamenlijke onderzoek en berichtgeving werden zij uitgeroepen tot Journalist van het jaar 2019. In zijn meest recente opiniestuk laat hij de woorden strafrechtelijke verwijtbaarheid drie maal vallen.
Klein gooit het op machtsmisbruik wanneer een ambtenaar of politicus verzuimt in te grijpen als er in strijd met de regels is gehandeld. "De – opzettelijke – nalatigheid om het juiste te doen kan zelfs strafrechtelijk verwijtbaar zijn", schrijft hij. In de toeslagenaffaire doken volgens Klein meerdere documenten op die duiden op zulke nalatigheid. "Als de buitenwereld er eerder van had geweten, was onrecht veel eerder hersteld. En zouden ambtenaren op z’n minst disciplinair zijn aangepakt. Niet dus."
De RTL-journalist vindt dat het mogelijk strafrechtelijk verwijtbaar handelen door individuele ambtenaren en hoge ambtelijke bazen nog steeds niet tot op de bodem is uitgezocht. En dat geldt ook voor de rol van de Landsadvocaat. Klein vindt het onbegrijpelijk dat tot nu toe alleen een paar hoge ambtenaren is gevraagd hun functies neer te leggen en verder niets. "Bewijzen voor integriteitsschendingen (en wellicht: strafbare feiten) liggen opgestapeld bij de Belastingdienst en Toeslagen. Namen, rugnummers, functies, memo’s, verslagen, correspondentie. De onderste steen moet boven", moedigt hij de commissie aan.
Omtzigt schaart zich achter Kleins pleidooi. "In de toeslagenaffaire is sprake is van uitzonderlijke omstandigheden. Weliswaar is er geen sprake van corruptie - het geld is immers niet de zakken van ambtenaren verdwenen - maar mensen hebben wel geld moeten betalen dat ze niet hadden hoeven betalen. Dat is gewoon strafbaar, het staat in het wetboek van strafrecht!" zegt Omtzigt in een discussie met Van Thiel bij NPO Radio 1.
Bron: RTL Nieuws/Volkskrant