Van geoorloofd naar ongeoorloofd

Staatssteun is inmiddels een begrip waar men maar moeilijk om heen kan. Staatssteun op zichzelf is niet het probleem, maar wel als het gaat om ongeoorloofde oftewel verboden steun van EU-landen aan bedrijven. Dick van Sprundel, verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en Tax Partner bij Mazars, legt uit wanneer sprake is van verboden staatssteun. "Er is kortgezegd een ruime en een 'enge' benadering. Wil sprake zijn van verboden staatssteun dan moet voldaan zijn aan de volgende cumulatieve voorwaarden: (1) steunmaatregelen van EU-lidstaten, (2) in welke vorm dan ook met staatsmiddelen bekostigd (zoals subsidies of belastingkortingen), (3) die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties ("selectiviteit"), (4) vervalsen of dreigen te vervalsen, (5) voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de EU-lidstaten ongunstig beïnvloedt. Bij de ruime benadering zijn de eerste drie voorwaarden voldoende om te spreken van staatssteun. Bij de 'enge' benadering moet aan alle vijf voorwaarden zijn voldaan."

"Pas wanneer wordt voldaan aan de criteria en de staatssteun niet is aangemeld bij de Europese Commissie, is sprake van ongeoorloofde staatssteun", zo geeft Van Sprundel verder aan. Wellicht ten overvloede merkt hij daarbij op dat de aanmeldingsplicht nog bepaalde vrijstellingen kent. Zo is er bijvoorbeeld de algemene de-minimisregeling van € 200.000 en zijn er enkele bijzondere vrijstellingen van de plicht tot aanmelding.

Staatssteun roept om actie

Ongeoorloofde staatssteun leidt tot concurrentieverstoring binnen de EU en zet de Europese Commissie dan ook aan tot actie om druk uit te oefenen op landen en bedrijven om zich aan de EU-staatssteunregels te houden. Zo is de Commissie in juni van dit jaar een vooronderzoek gestart naar mogelijke staatssteun door Ierland, Luxemburg en Nederland aan respectievelijk Apple, Fiat en Starbucks. Op 30 september is er een eerste reactie naar buiten gekomen in de zaken Apple en Fiat. De Europese Commissie is voorlopig van mening - op basis van de huidige gegevens - dat de belastingdeals toegekend door Luxemburg aan Fiat neerkomen op onrechtmatige staatssteun. Ook over de door Ierland opgetuigde belastingconstructie voor Apple zijn dermate gerede twijfels dat de Commissie een formeel onderzoek start. Verdere resultaten zijn pas op z'n vroegst volgend jaar te verwachten.

Nederland en Starbucks

Rondom de onderzoeksprocedure naar mogelijk ongeoorloofde Nederlandse staatssteun in belastingafspraken (Advance Pricing Agreement) met Starbucks blijft het opvallend stil. Mogelijk ligt dit in het feit dat de formele onderzoeksprocedure slechts toeziet op één specifieke casus, namelijk Starbucks Manufacturing EMEA BV, en dat de Commissie destijds al het volgende heeft aangegeven: "Meer specifiek constateert de Commissie dat Nederland doorgaans werkt met een grondige beoordeling op basis van uitgebreide informatie die de belastingplichtige moet verschaffen. Daarom denkt de Commissie niet op systematische onregelmatigheden te stoten bij fiscale rulings." Staatssecretaris Wiebes van Financiën heeft in juni laten weten dat Nederland volledig zal meewerken en dat hij een positieve uitkomst verwacht. Volgens de staatssecretaris voldoen de afspraken met Starbucks Manufacturing EMEA BV aan de OESO-richtlijnen voor verrekenprijzen. Iets wat Van Sprundel onderschrijft, zeker gezien de aanpassingen van het Nederlandse rulingbeleid na 2001.

Wel houdt Van Sprundel - nu openbare stukken nog ontbreken-  liever een slag om de arm. "De Europese Commissie ziet niet voor niets voldoende aanleiding om vragen te stellen over de belastingafspraken met Starbucks. Nederland mag dan geen afspraken maken over een belastingtarief, maar wel over de grondslagen. Daar kan toch selectiviteit en dus mogelijk ongeoorloofde staatssteun in verborgen liggen. Het blijft voorlopig nog koffiedik kijken, maar een positieve uitkomst is niet zondermeer te concluderen. Het zou zo maar eens kunnen dat ook het Verenigd Koninkrijk in het onderzoek betrokken moet worden."

Grote gevolgen

Krijgen de gemaakte belastingafspraken tussen bedrijven en landen uiteindelijk het predicaat ongeoorloofde staatssteun dan zijn de gevolgen groot. Niet alleen zet dat het desbetreffende land en bedrijf in een negatief daglicht. Het onterechte belastingvoordeel genoten door de ongeoorloofde staatsteun moet ook worden teruggenomen en aangezien dat vaak vele jaren betreft loopt dat voor bedrijven fors in de papieren. Zo verschijnen in de media berichten dat Apple mogelijk miljarden euro's moet terugbetalen.

Staatssteun in de ‘picture'

Van Sprundel waarschuwt dat staatssteun de "praktijk van alledag kan raken". "Denk bijvoorbeeld aan een gemeente die een goedkope financiering aanbiedt om een voetbalclub overeind te houden. Dat kan leiden tot oneerlijke concurrentie en in het meest ongunstige geval ongeoorloofde staatsteun. De onderbelichte risico's van verboden staatssteun zijn uiteindelijk voor bedrijven die bij ongeoorloofde afspraken alles moeten terugbetalen, want als dit niet gebeurt is dat wederom staatssteun. Uiteindelijk zijn bedrijven zelf verantwoordelijk om bij belastingafspraken met de overheid na te gaan of deze de toets van verboden staatssteun doorstaan. Bedrijven en hun adviseurs doen er dan ook goed aan om hier op te letten bij iedere ‘ruling' met de fiscus. Per slot van rekening wil niemand worden geconfronteerd met een terugbetaling van jarenlang onterecht genoten belastingvoordeel."

En dan maakt Van Sprundel nog een laatste opmerking: "In het kader van staatssteun is het opvallend om te zien dat de zogenaamde Spanish Tax Lease structuren uit het verleden meer dan 50 aanhangige zaken bij het Hof van Justitie oplevert. Ook bij deze en andere structuren is het de vraag wie, wanneer en welke steun moet terugbetalen. Deze kwantificeringsvraagstukken zullen de komende jaren ook nog veel discussie gaan opleveren."

Bron: Redactie TaxLive