De feiten in de procedure zijn als volgt. Een man is eigenaar van twee woningen. Eén woning (woning 1) staat heel 2015 te koop en wordt in 2016 verkocht. De tweede woning (woning 2) is een recreatiewoning die hij tussen 2001 en 2015 heeft opgegeven als box 3-vermogen.

Tussen 1 augustus 2016 en 20 augustus 2018 stond hij ingeschreven op een ander woonadres dan de twee woningen die in zijn bezit zijn. In zijn aangifte 2015 en 2016 geeft hij desondanks beide woningen op als eigen woning. In de woning die te koop stond verbleef de man naar eigen zeggen om medische redenen. Woning 2 werd voor perioden verhuurd, maar door hem beschouwd als hoofdverblijf.

De inspecteur staat alleen aftrek over de rente voor woning 1 toe. Hij heeft echter achterwege gelaten om het eigenwoningforfait van deze woning in aanmerking te nemen. In plaats daarvan heeft hij -per abuis- het eigenwoningforfait voor woning 2 in aanmerking genomen.

In de procedure voor de rechtbank (niet gepubliceerd door rechtspraak) en het hof stelt de man dat woning 2 in 2015 en 2016 zijn hoofdverblijf was. Deze stelling wordt verworpen, omdat de man nooit op dat adres ingeschreven heeft gestaan. Ook werd deze woning in 2015 en 2016 regelmatig verhuurd. Woning 1 wordt voor 2015 en deels 2016 wel als het hoofdverblijf van de man beschouwd, omdat deze in die periode feitelijk onafgebroken aan de man als hoofdverblijf ter beschikking stond.

De hypotheekrenteaftrek voor woning 1 is terecht in aanmerking genomen. Maar het eigenwoningforfait is eveneens van toepassing. Omdat dit forfait meer bedraagt dan het forfait van woning 2, wordt het beroep van de inspecteur op interne compensatie gehonoreerd, en is het hof van oordeel dat de aanslag inkomstenbelasting niet tot een te hoog bedrag is vastgesteld.

Belang voor de praktijk

Het is mogelijk om tijdelijk twee eigen woningen te hebben. In de situatie dat een woning leeg te koop staat en de belastingplichtige in een andere eigen woning verblijft, mag de hypotheekrente voor deze leegstaande woning voor drie jaar worden afgetrokken (art. 3.111 lid 2 Wet IB 2001). In dit geval was art. 3.111 lid 2 Wet IB 2001 echter niet van toepassing, omdat niet woning 2, maar woning 1 het hoofdverblijf voor de man vormde.

De Belastingdienst doet in deze procedure een beroep op het leerstuk van 'interne compensatie'. Op dit leerstuk kan een beroep worden gedaan als de inspecteur bij de behandeling van het bezwaar en/of beroep op een vergissing stuit.

In deze procedure is de man van mening dat hij recht heeft op hypotheekrenteaftrek voor zowel woning 1 als woning 2. Hij maakt daarom bezwaar tegen de aanslag, omdat deze naar zijn mening te hoog is vastgesteld. Zou zijn standpunt juist zijn dan zou ook voor beide woningen het eigenwoningforfait in aanmerking moeten worden genomen. De inspecteur heeft voor 2016 echter alleen een bedrag aan hypotheekrenteaftrek van € 9.368 (woning 1) en een eigenwoningforfait van € 1.837 (woning 2) in aanmerking genomen. Nu voor woning 1 een bedrag aan eigenwoningforfait in aanmerking moet worden genomen van € 2.148, mag de inspecteur de correctie op het belastbare inkomen in dezelfde aanslag (‘intern’) salderen (‘compenseren’). Daarnaast is hij tegemoetgekomen aan het bezwaar van de man over de aftrek van specifieke zorgkosten zodat de aanslag per saldo niet hoger uitviel dan al was vastgesteld.

Bij toepassing van interne compensatie mag de aanslag niet worden verhoogd ten opzichte van de oorspronkelijke aanslag. Een hogere heffing kan alleen door navordering worden bereikt. Interne compensatie ook mogelijk is als niet nagevorderd kan worden. Bij navordering is een nieuw feit vereist en bij interne compensatie niet. Dat toch kan worden gecorrigeerd via het leerstuk van de interne compensatie is geen nadeel voor de belastingplichtige omdat de totale aanslag niet verhoogd wordt.

Lees ook het thema De tweede woning in binnen- en buitenland en box 3 of de video over dit onderwerp op TaxVisions.nl (login vereist).

Bron: Fiscaal Juridisch Adviesbureau Nationale Nederlanden