De door de Belastingdienst afgegeven rulings staan ter discussie. In de media, en met name het Financieele Dagblad, zwelt de roep om meer transparantie aan. Inmiddels is ook het afschaffen van de rulingpraktijk voer voor dialoog. Drie fiscale experts delen hun kijk op deze discussie met de redactie van TaxLive.
Discussie
Nederland ligt al enige tijd onder vuur vanwege mogelijk omstreden belastingdeals. In het Financieele Dagblad (FD) pleit fiscalist en publicist Michiel Spanjers voor afschaffing van deze rulings, aangezien belastingdeals Nederland meer kwaad doen dan goed. Stoppen met rulings zou de onderhandelingspositie van Nederland in de EU aanzienlijk versterken. Bovendien zijn volgens Spanjers rulings voor de 'happy few' en moet de minister van Financiën in Brussel het algemeen Nederlands belang dienen, en niet het deelbelang van een handvol fiscalisten. Het pleidooi van Spanjers om rulings af te schaffen gaat veel fiscalisten te ver. Er zijn wel voorstanders van meer openheid. Het geanonimiseerd publiceren zou de acceptatie van Nederlandse 'rulings' vergroten.
Voor en tegen
Stefan Ubachs (Senior Manager Transfer Pricing bij Quantera Global) en Theo Elshof (Managing Director van Quantera Global en voormalig lid van het APA-team van de Belastingdienst) zijn absoluut voor transparantie, maar dan moet het wel zinvol zijn en niet om louter tegemoet te komen aan kritiek uit het buitenland. "Onze APA/ATR praktijk staat op een hoog niveau en daar zouden we trots op moeten zijn."
Daniël Smit, bijzonder hoogleraar aan de Tilburg University en fiscalist bij EY, is voor openbaarmaking van rulings, maar dan niet vanuit de optiek om Nederland zo uit het verdachtenbankje te krijgen.
Nietszeggende transparantie
Volgens Elshof en Ubachs is het de vraag of het openbaar maken van rulings een positieve bijdrage geeft en daadwerkelijk leidt tot meer transparantie. Ubachs: "Zonder het benodigde inzicht in de relevante feiten en omstandigheden is het in een individuele casus nagenoeg onmogelijk om te beoordelen of de gemaakte afspraak passend is en in lijn met de geldende normen. Doordat bij publicatie de individuele casus dient te worden geanonimiseerd zal in een publieke versie al snel onvoldoende beeld overblijven van de relevante feiten en omstandigheden."
Elshof: "Transparantie is positief en niet meer weg te denken in deze tijd, maar het openbaar maken van geanonimiseerde rulings lijkt ons hiervoor niet het meest geschikte instrument. Het anonimiseren en publiceren van rulings leidt ook tot substantiële lastenverzwaring voor de Belastingdienst."
"Transparantie over algemeen rulingbeleid is prima", voegt Ubachs toe, "en beleidskaders zijn al openbaar, maar transparantie moet niet zover gaan dat uit een gepubliceerde ruling de betreffende belastingplichtige valt te distilleren. Overigens is de transparantie tussen de belastingdiensten van de verschillende landen al wel belangrijk toegenomen met het tussen de diverse landen verplicht uitwisselen van de gesloten rulings. Het publiek maken van individuele afspraken voegt dan ook weinig toe aan de mogelijkheden van belastingdiensten om zich een oordeel te vellen over de gemaakte afspraken."
Quasi rechtspraak
"Ik bekijk het vanuit het Nederlandse systeem van geschillenbeslechting met als gouden regel het publiceren van rechterlijke uitspraken," legt Smit uit. "Beslissingen van rechters moeten kenbaar zijn omwille van rechtseenheid, rechtsgelijkheid en rechtszekerheid. Een ruling zie ik als een vorm van 'quasi-rechtspraak': om geschillen over een juiste wetstoepassing achteraf te voorkomen, wordt de knoop vooraf doorgehakt. Met een ruling krijg je zekerheid vooraf over een bepaalde rechtsvraag en voorkom je dat je met een gang naar de rechter die zekerheid pas achteraf krijgt. In beide gevallen gaat het om hetzelfde, namelijk hoe moet in een concrete casus het recht worden toegepast. Vanuit die geschillenvisie zie ik geen reden waarom een beslissing vooraf (ruling) niet zou moeten worden gepubliceerd, terwijl een beslissing achteraf (rechterlijke uitspraak) wel wordt gepubliceerd."
"Het spreekt voor zich dat de anonimiteit bij het openbaar maken van een ruling wel gewaarborgd moet zijn", vervolgt Smit. "Dit is bij een rechterlijke uitspraak niet anders. Als rulings standaard worden gepubliceerd, komt dit de rechtszekerheid en rechtsduidelijkheid alleen maar ten goede. Op de langere termijn levert dit voordeel op, omdat het voor bepaalde rechtsvragen dan dusdanig duidelijk is hoe de Belastingdienst hier tegenaan kijkt, dat een ruling veelal niet langer nodig is. In de belastingaangifte kan dan in identieke gevallen het rulingbeleid worden gevolgd als men het daar mee eens is en beperkt het vragen om zekerheid vooraf zich tot specifieke casussen."
Toegankelijk
In het beeld dat de rulingpraktijk een geheimzinnige praktijk is van ‘achterkamertjes' onderhandelingen voor de ‘happy few', zoals in de media geschetst, kan Elshof zich absoluut niet vinden. "Dit doet geen recht aan de werkelijke praktijk. APA's staan in Nederland open voor iedereen, ook voor de mkb-ondernemer die behoefte heeft aan zekerheid vooraf. Er is een directe toegang voor eenieder. Wel hebben grotere bedrijven die in vele landen actief zijn in de regel meer ervaring met APA's en ATR's en zullen zij om die reden wellicht eerder om een ruling verzoeken. Ook de advieskosten zijn mogelijk een drempel voor kleinere bedrijven om het rulingtraject op te starten."
Gedegen proces
Het ‘achterkamertjes'-stempel doet ook geen recht aan het rulingproces. Elshof legt uit dat de totstandkoming van een ruling een afgewogen proces is dat uitgebreid en goed wordt gedocumenteerd. In 2017 merkte voormalig staatssecretaris van Financiën Wiebes op dat het huidige Nederlandse APA-/ATR-beleid niets geheimzinnigs is en dat het gaat om de toepassing van hetzelfde wettelijk kader als bij het vaststellen van een aanslag achteraf. Ubachs herkent zich hierin. "De zekerheid die de Belastingdienst vooraf geeft, vindt uitsluitend plaats binnen het kader van wet- en regelgeving en dat is voor iedereen gelijk. Het is dus niet zo dat er in een ruling een voordeel wordt toegekend dat de belastingplichtige anders niet zou hebben gehad."
Afschaffing slechte zaak
Over het pleidooi om rulings af te schaffen zijn Smit, Ubachs en Elshof het unaniem eens: dit zou een hele slechte zaak zijn. Elshof: "Dat Nederland de mogelijkheid geeft van ‘zekerheid vooraf' is een groot goed dat helemaal past in onze Nederlandse cultuur van zakendoen in alle openheid en transparantie. Als rulings worden afgeschaft, raakt Nederland een belangrijke asset kwijt van onze open economie. Ik ben juist voorstander van een verdere uitbreiding richting bilaterale en multilaterale APA's. De mogelijkheden daartoe zijn nog te beperkt en de capaciteit te gering, maar de tijd is hier, zeker gezien de vraag om meer transparantie, wel rijp voor."
"Afschaffen zou wel heel draconisch zijn," geeft Smit tot slot aan. "Zekerheid vooraf is inderdaad een groot goed. Anders zou men voor elk fiscaal probleem naar de rechter moeten stappen. Vooraf weten waar je aan toe bent bespaart zowel de Belastingdienst als het bedrijfsleven een hoop tijd en geld."
Bron: Redacteur Marit Muller
Informatiesoort: Nieuws
Rubriek: Europees belastingrecht, Belastingrecht algemeen, Internationaal belastingrecht
16