De Raad voor de rechtspraak en de Raad van State zijn kritisch over het initiatief wetsvoorstel van Tweede Kamerlid Taverne dat regelt dat rechters wetten niet meer mogen toetsen aan internationale verdragen. Taverne diende gisteren zijn initiatiefvoorstel in, samenvallend met het advies van de Raad van State over zijn voorstel. In mei adviseerde de Raad voor de rechtspraak al over het voorstel van Taverne, toen hij zijn voornemen bekendmaakte. De Raad meldde toen principiële, praktische en wettechnische kritiek te hebben op het voorstel. Waarom de wijziging nodig, nuttig en effectief is, onderbouwt hij onvoldoende, aldus de Raad.
Artikelen Grondwet
Het VVD-Kamerlid stelt voor de artikelen 93 en 94 van de Grondwet aan te passen. Artikel 94 schrijft voor dat de rechter wettelijke voorschriften toetst aan internationale verdragen. Als nationale wetten niet in overeenstemming zijn met zo'n verdrag, heeft de internationale regel voorrang, zegt artikel 93. Een voorbeeld van zo'n internationaal verdrag is het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, waarin fundamentele grondrechten als het recht op vrije meningsuiting zijn neergelegd. Taverne wil de Grondwet zodanig wijzigen dat rechters wetten niet meer mogen toetsen aan internationale verdragen.
Geen onderbouwing
Taverne wil een sterkere betrokkenheid van de wetgever bij het waarborgen van de verenigbaarheid van wetgeving met internationaal recht. Net als de Raad van State is de Raad voor de rechtspraak van mening dat het VVD-Kamerlid niet onderbouwt wat zijn voorstel toevoegt. Zo schrijft de Raad van State: "Taverne licht evenwel niet toe waarom uitsluiting van de rechterlijke toetsing van deze verenigbaarheid zal leiden tot een indringender beoordeling op dit punt door de wetgever. Bovendien licht hij niet toe waarom de bestaande praktijk van toetsing door de rechter niet voldoet en wat zijn voorstel hieraan verbetert."
Toetsing vooraf en achteraf
Momenteel toetst het parlement tijdens het wetgevingsproces ook al vooraf of een wet verenigbaar is met internationale wetgeving. De rechter toetst echter achteraf, in concrete zaken, of dit inderdaad het geval is. Dit is het systeem van 'checks and balances': de wetgever neemt het abstracte deel van de toetsing voor zijn rekening, de rechter kijkt in het concrete geval of een wet inderdaad in overeenstemming is met de verdragen. De rechter houdt hierbij rekening met ontwikkelingen in de samenleving die tot veranderingen in de rechtspraktijk leiden. In dit verband is ook relevant dat met name de uitleg van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden door het Europese Hof voor de rechten van de mens in Straatsburg niet statisch is.
Aanzuigende werking op internationale instanties
De Nederlandse rechter mag wetten niet toetsen aan de Grondwet. Als de Nederlandse wetgever bepaalt dat een wet ook niet aan internationale verdragen kan worden getoetst, kan de burger die zijn grondwettelijke en verdragsrechtelijke grondrechten geschonden ziet worden zich alleen nog wenden tot het Europese Hof voor de rechten van de mens. De gang naar de nationale rechter biedt dan immers geen uitkomst meer. De Raad voor de rechtspraak wijst er in zijn advies dan ook op dat het voorstel van Taverne een ‘aanzuigende werking' heeft op de internationale instanties.
Verstrekkende consequenties
Als wetten restrictiever worden gemaakt en het parlement bepaalt dat ze niet aan internationale verdragen kunnen worden getoetst, kan de rechter niet meer controleren of ze overeenkomstig internationaal recht zijn. De Raad voor de rechtspraak wijst in zijn advies op ‘deze zeer verstrekkende consequentie. De Grondwet moet niet alleen bescherming bieden in tijden van redelijkheid, maar juist ook in tijden van onredelijkheid'.
Advisering
Het advies van de Raad van State is voor een belangrijk deel in lijn met het advies van de Raad voor de rechtspraak. De Raad van State concludeert in zijn advies dat "de noodzaak van zijn voorstel pas is aangetoond wanneer Taverne heeft beargumenteerd dat de bestaande middelen ontoereikend zijn".
De Raad van State adviseert over alle wetsvoorstellen. De Raad voor de rechtspraak adviseert over wetgeving die gevolgen heeft voor het werk van rechters.
Bron: de Rechtspraak
0