Inhoudelijk vallen daarbij een aantal zaken op. Allereerst dat de meeste partijen de uitgaven van de overheid niet willen beperken. Tegelijkertijd verschillen de partijen sterk in hun opvattingen over waar deze middelen terecht moeten komen. Ook verschillen de ambities ten aanzien van de fiscaliteit tussen de partijen. Alleen de ChristenUnie, Volt en JA21 willen een grote hervorming van het belastingstelsel.

Het Centraal Planbureau (CPB) presenteerde afgelopen week ‘Keuzes in Kaart 2027-2030’ waarin de verkiezingsprogramma’s zijn doorgerekend van CDA, GL-PvdA, VVD, D66, JA21, BBB, Volt, SGP, ChristenUnie en NSC. De BBB en NSC nemen voor het eerst deel aan de doorrekening en het is te hopen dat andere politieke partijen hun voorbeeld volgen. Interessant is dat het CPB in deze editie meer dan voorheen de nadruk legt op de langetermijngevolgen van beleidskeuzes en de afruilen tussen beleidsterreinen. Ook zijn de thema’s klimaat en stikstof meegenomen in de doorrekening. Daarmee komt het CPB tegemoet aan eerdere kritiek op de rekenmodellen.

Inkomsten en uitgaven

Ten aanzien van de overheidsuitgaven valt het op dat alle partijen ergens bezuinigen om hun plannen te betalen.

Het grote verschil is waarop en de mate waarin de partijen willen bezuinigen. Zo leiden de plannen van de VVD, JA21 en BBB tot minder stijging van de overheidsuitgaven. De programma’s van het CDA, GL-PvdA, D66, Volt, SGP en NSC laten de overheidsuitgaven sterker stijgen. De uitdaging is dat alle deelnemende partijen de fors hogere defensie-uitgaven moeten opvangen en daarnaast in hun eigen speerpunten willen investeren. Alle partijen, met uitzondering van GL-PvdA, willen deze dekking (groten)deels vinden in het beperken van de zorgkosten.

Aan de inkomstenkant – de belastingopbrengsten – zien we grote verschillen in de plannen. Het CPB constateert dat de plannen van Volt tot een significante, en de plannen van JA21 een kleine lastenverlichting voor het bedrijfsleven leidt. Volt wil alle werkgeverspremies afschaffen, maar wil ook winst en vermogen zwaarder belasten. JA21 wil de Vpb hervormen en de overdrachts- en dividendbelasting afschaffen. De plannen van de VVD beperken zich tot een lastenverlaging in de energiebelasting en brandstofaccijnzen. Het bedrijfsleven gaat er in de fiscale plannen van GL-PvdA het meest op achteruit, door hun plannen om zowel de inkomensafhankelijke bijdrage in de Zorgverzekeringswet als de Vpb te verhogen.

Herziening belastingstelsel

In de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s zien we grofweg drie niveaus van fiscale ambities. Allereerst zien we de VVD en BBB die geen grote fiscale veranderingen doorvoeren. Deze partijen stellen beperkte aanpassingen voor om bijvoorbeeld energie goedkoper te maken. Daarnaast zien we het CDA dat binnen het bestaande stelsel wil optimaliseren. Denk aan het voorstel om de hypotheekrenteaftrek af te bouwen om de tarieven in box 1 te verlagen, maar ook aan het vervangen van heffingen door subsidies. Ten slotte zet een aantal partijen in op het hervormen van het belasting- en toeslagenstelsel.

JA21, Volt en de ChristenUnie willen nagenoeg alle toeslagen en heffingskortingen afschaffen. In de plannen van de ChristenUnie worden deze vervangen door een verzilverbare basiskorting, kinderkorting en werkendenkorting. Volt en JA21 vervangen de toeslagen en kortingen door een huishoudtoelage met een belastingvrije voet. Daarnaast wil JA21 veel specifieke subsidies en belastingkortingen voor bedrijven die op verduurzaming en innovatie gericht zijn afschaffen. D66 en GL-PvdA willen een minder omvangrijke herziening van het belastingstelsel. Daarbij focussen ze vooral op een verschuiving van de lasten op arbeid naar vermogen en klimaat- en milieu. Er valt dus op fiscaal gebied echt iets te kiezen op 29 oktober.