In zijn eindrapport en het debat daarover in de Tweede Kamer stelde hij vast dat er nu geen mogelijkheden zijn om tot een meerderheidskabinet te komen, vanwege blokkades en/of grote inhoudelijke verschillen tussen de verschillende partijen. In dat licht adviseerde hij de Kamer om D66 en CDA op hoofdlijnen een inhoudelijke agenda te laten schrijven. Fiscaliteit speelt daarin een sleutelrol.

Als verkenner heeft Koolmees met alle partijleiders gesproken en getoetst welke mogelijkheden er zijn om tot een (meerderheids)kabinet te komen. Een ruime meerderheid van de partijen geeft aan dat een coalitie met ten minste D66, CDA en VVD de beste uitkomst is. Alleen samen met ook GL-PvdA hebben deze partijen een meerderheid in de Tweede Kamer. Deze optie wordt door de VVD afgehouden vanwege de inhoudelijke en politieke verschillen met GL-PvdA. Een andere route met JA21 als vierde coalitiepartner levert geen meerderheid op én wordt zowel door D66 als JA21 als onlogisch beschouwd. Op dit moment is er dus geen meerderheidscoalitie mogelijk.

Cruciale rol fiscaliteit

In dit licht heeft Koolmees als verkenner een strategisch slim advies uitgebracht. D66 en CDA als grote winnaars van de verkiezingen en sleutelspelers in een nieuw kabinet gaan samen “een stap vooruit zetten in deze formatie door een inhoudelijke en ambitieuze agenda op te stellen”. Dit is om twee redenen verstandig. Allereerst omdat er nu gesproken moet worden over de inhoudelijke plannen, waarmee de campagneretoriek losgelaten moet worden. Daarnaast wordt de VVD voor het blok geplaatst door de keuze om eerst alleen D66 en CDA te laten schrijven aan een voorstel voor een regeerakkoord op hoofdlijnen, waarop andere partijen later kunnen intekenen.

De fractievoorzitters hebben in hun gesprekken met de verkenner benadrukt dat er veel wetgeving nodig is én veel begrotingswijzigingen nodig zijn met oog op de grote maatschappelijke opgaven. Denk bijvoorbeeld aan zowel de benodigde investeringen in defensie, alsook de bezuinigingen om de overheidsfinanciën op orde te brengen. De keuze om D66 en het CDA samen te laten schrijven aan een “inhoudelijke ambitieuze agenda” leidde tot enige irritatie bij de VVD, waar gevreesd wordt dat deze plannen een opbouw naar een links kabinet kunnen zijn. Yesilgöz (VVD) had het logischer gevonden als D66 alleen of eventueel samen met JA21 of de VVD was gaan schrijven.

Parlementair

De positieve energie tussen D66 en CDA in de Tweede Kamer is ondertussen duidelijk merkbaar. Beide partijen geven aan verantwoordelijkheid te willen nemen, bereid te zijn om ook moeilijke besluiten te nemen én grote doorbraken voor het land te willen realiseren. Het wordt interessant om te zien in hoeverre ze andere partijen enthousiast kunnen krijgen voor deze plannen. Maar de opzet van verkenner Koolmees is duidelijk: als de VVD invloed wil hebben op het beleid dan moet de campagneretoriek losgelaten worden én de inhoud centraal staan. Met oog op de mogelijke fiscale implicaties is het verleidelijk om wél aan tafel te gaan zitten.

In de verkenning werd ook meermaals uitgesproken dat de begroting en de belastingplannen ook op de korte termijn aangepast moeten worden. Dit roept de vraag op hoeveel van deze nieuwe samenwerking tussen D66 en CDA we bij de behandeling van het Belastingplan 2026 zullen zien: het eerste grote inhoudelijke debat met de Tweede Kamer in nieuwe samenstelling. Het is meteen het moment om de fiscale en financiële bakens te verzetten. Een poging van De Vos (FvD) om met de nieuwe Kamer vast te leggen dat de hypotheekrenteaftrek behouden moet blijven, haalde geen meerderheid. De andere partijen vonden dit niet het juiste moment om hierover te stemmen.