Afgelopen week werd de gezamenlijke positieve en ambitieuze agenda “Samen aan de slag voor een sterker Nederland” gepresenteerd. Het doel van dit gezamenlijke stuk was vooral om een doorbraak in het complexe formatieproces te realiseren door de inhoud centraal te stellen. Deze opzet lijkt vooralsnog slechts deels te zijn geslaagd. Het gaat nog steeds over ‘wie met wie wil regeren’ in plaats van de inhoud.

Tegelijkertijd is het stuk van D66 en CDA nadrukkelijk een uitnodiging met onderhandelingsruimte.

Op basis van de verkiezingsuitslag is het bijzonder complex om tot een stabiele coalitie te komen. De enige mogelijkheid met een meerderheid in de Tweede Kamer – D66, VVD, GL-PvdA, CDA – wordt door Yeşilgoz (VVD) geblokkeerd. Haar ‘centrum-rechtse’ voorkeursvariant – met JA21 i.p.v. GL-PvdA – heeft slechts 75 zetels. Een minderheidscoalitie met steun van de rechter- of linkerkant van de Kamer is de andere optie. Dit kan in de vorm van wisselende meerderheden per thema of een bredere gedoogconstructie. Denk voor dit laatste aan een scenario waarbij een kabinet met D66, CDA en GL-PvdA door kleinere linkse partijen wordt gesteund.

Belastingen hervormen

De inhoudelijke agenda van D66 en CDA leest als een goed doordachte investeringsagenda en is in veel opzichten het tegenovergestelde van het beleid van het kabinet-Schoof. Allereerst ligt de focus op investeren en de langere termijn. Daarnaast wordt er weer over de dijken gekeken en nadrukkelijk rekening gehouden met internationale ontwikkelingen. Ten slotte worden moeilijke keuzes niet doorgeschoven. Dit zien we ook terug in de fiscale paragraaf, die in het teken staat van het hervormen van de belastingen. Daarin zien we grofweg vier thema’s terug: het stelsel vereenvoudigen; innovatie stimuleren; de ambities ten aanzien van het klimaat realiseren en de woningmarkt toegankelijker maken.

De plannen om het belastingstelsel te hervormen zien op twee punten. Allereerst het eenvoudiger maken van de inkomstenbelasting door de inkomensafhankelijke regelingen te verminderen. Op die manier wordt het stelsel begrijpelijker en moet (meer) werken meer lonen. Daarnaast willen de partijen ondoelmatige fiscale regelingen afbouwen, aanpassen of vervangen door alternatieve beleidsmaatregelen om het beoogde maatschappelijke doel te bereiken. Investeringen en innovatie willen D66 en CDA fiscaal stimuleren door regelingen voor duurzame investeringen – de EIA, MIA en VAMIL – te integreren in een investeringsregeling. Ook willen ze de expatregelingen herstellen en de Innovatiebox en de fiscale regeling voor speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) behouden.

Fiscaal klimaatbeleid

Het voorgestelde fiscale klimaatbeleid van D66 en CDA komt tegemoet aan de nadrukkelijke wens vanuit de industrie om de nationale CO2-heffing af te schaffen en de elektriciteitskosten fors te verlagen. Daarnaast moeten de fiscale voordelen voor groen sparen en beleggen terugkeren. Ook ligt een hervorming van de autobelastingen op tafel. Gebruik moet worden belast in plaats van bezit. Ten aanzien van fiscale eigenwoningregelingen is de bewoording in de agenda van D66 en CDA zorgvuldig gekozen. De hypotheekrenteaftrek moet pas ‘geleidelijk’ worden afgebouwd ‘vanaf het moment dat dat in de uitvoering mogelijk is met een terugsluis in de inkomstenbelasting’.

Inhoudelijk lijkt het stuk van D66 en CDA goed aan te sluiten bij inhoudelijke wensen van zowel de VVD als GL-PvdA. Daarbij wordt benadrukt dat het een eerste aanzet is en er voldoende ruimte is om te onderhandelen over de verschillende voorstellen. De uitdaging voor de komende periode is het daadwerkelijk spreken over de inhoud met andere partijen. Het is daarbij behulpzaam dat de inhoudelijke en ambitieuze agenda van D66 en CDA positief is ontvangen door zowel het bedrijfsleven als verschillende maatschappelijke organisaties. Dit verhoogt de druk richting GL-PvdA en vooral de VVD om constructief aan het formatieproces deel te (blijven) nemen.