Het onderzoek toont aan dat relevante én beschikbare informatie de Kamer niet bereikt, dat fiscaal-juridische risico’s onvoldoende gecommuniceerd worden én dat het aan inzicht ontbreekt over de verschillen tussen ramingen en realisaties. In dit licht doet de Algemene Rekenkamer verschillende voorstellen om de informatievoorziening te verbeteren. Deze aanbevelingen worden deels overgenomen door het kabinet. Maar het is aan de Kamer om te borgen dat ze alle relevante informatie ontvangt.

In de afgelopen jaren bleken er grote verschillen te zitten tussen de verwachte en gerealiseerde belastingontvangsten én -uitgaven. De Tweede Kamer heeft regelmatig aandacht gevraagd voor met name de discrepantie tussen de begrote en de gerealiseerde overheidsuitgaven: het niet benutten van het gealloceerde budget. In reactie hierop kwam het kabinet met de ‘Expertgroep realistisch ramen’ die heeft gekeken naar de verschillen tussen de ramingen en realisaties en met aanbevelingen kwam om de trefzekerheid van de ramingen te vergroten. Het rapport van deze Expertgroep laat zien dat de gemiddelde afwijking in de raming van de belastinginkomsten – de ontvangsten – vier keer groter is dan die van de uitgaven.

Box 3

In de jaren 2021-2023 waren de gerealiseerde belastingopbrengsten veel hoger dan geraamd. De Tweede Kamer had dit zonder het onderzoek van de Expertgroep eigenlijk niet kunnen weten. Dit komt, aldus de Rekenkamer, doordat de verantwoording van de belastingopbrengsten verspreid is weergegeven én de benodigde diepgang ontbreekt. Ontvangsten worden niet gespecificeerd naar belastinggrondslag, tariefcategorie of onderdeel van een belastingmiddel. Het is volgens de Rekenkamer wél mogelijk om in ieder geval de opbrengsten uit de inkomstenbelasting en ook de vennootschapsbelasting nader te specificeren. Dit levert de Kamer waardevolle inzichten op, die kunnen helpen bij het vormgeven van fiscaal beleid.

Het gebrek aan inzicht van de Tweede Kamer in de daadwerkelijke belastingopbrengsten draagt bij aan het onnodig verhogen van de belastingen. Een concreet voorbeeld daarvan is box 3. Sinds 2022 gaat het kabinet ervan uit dat het Kerstarrest tot een budgettaire tegenvaller van meer dan € 6 miljard zal leiden. Op basis van deze aanname zijn onder meer de forfaits in box 3 stevig verhoogd. De Algemene Rekenkamer laat nu zien dat het totaalbedrag aan terugbetalingen box 3 tussen 2017 en 2022 ‘slechts’ € 3 miljard bedraagt. Het is nu de vraag of het budget voor het rechtsherstel box 3 en ook de forfaits niet verlaagd moeten worden.

Budgetrecht

De Algemene Rekenkamer komt met tien aanbevelingen waarmee de verantwoording over de belastingontvangsten inzichtelijker en eenduidiger moet worden. Het gaat onder andere om het verantwoorden van alle belastingontvangsten in het jaarverslag van het Ministerie van Financiën, een meer diepgaande specificatie van de ontvangsten te verstrekken en om de informatie over de ontvangsten op transactiebasis te verstrekken. Een groot aantal van de aanbevelingen vanuit de Rekenkamer ziet op het sturen op concrete doelen en resultaten. Zonder duidelijke doelen, naast het opbrengstdoel, wordt daarover geen verantwoording afgelegd en kan de Kamer dit ook niet controleren.

Inzicht in de belastingopbrengsten en de effectiviteit van fiscale maatregelen is cruciaal voor de Kamerleden om tot deugdelijk fiscaal én financieel beleid te komen. Namens het kabinet geeft minister Heinen (Financiën) aan stappen te zullen zetten om de informatievoorziening verder te verbeteren. Omdat “de ontwikkeling van belastingopbrengsten beperkt beheersbaar” is, ziet hij de rapportage over de belastingontvangsten meer als ‘toelichting’ en niet als ‘verantwoording’. In de ogen van de Rekenkamer miskent hij daarmee de impact van belastingmaatregelen op de opbrengsten. Op dit punt zal ook de Tweede Kamer moeten bepalen hoe het budgetrecht met betrekking tot de opbrengsten wordt ingevuld.