Het ontwerp wetsvoorstel van Teeven dat erfgenamen moet beschermen tegen onverwachte schulden is begin februari ter consultatie aangeboden aan de praktijk. De consultatietermijn eindigt op 6 mei 2014. Aan de actie van Teeven ligt het rapport ‘Erven zonder financiële zorgen' van oktober 2012 ten grondslag. In het rapport vestigen onderzoekers van het Centrum voor Notarieel Recht van de Radboud Universiteit Nijmegen en Netwerk Notarissen de aandacht op het risico van zuiver aanvaarden van een nalatenschap. Volgens de onderzoekers, waaronder Schols, zou met een eenvoudige aanpassing van het erfrecht de nietsvermoedende erfgenaam een betere bescherming genieten. Mensen zouden een herkansing moeten krijgen als ze opeens worden geconfronteerd met schulden van de erflater.
Beneficiair aanvaarden
Het is allang niet meer van deze tijd dat een erfenis automatisch betekent dat je positief vermogen erft. De kans dat een nalatenschap negatief is of een niet te verkopen huis bevat is volgens Schols relatief groot, "terwijl er wel kosten moeten worden gemaakt. Een erfenis wordt dan al gauw een loden last." Op het moment dat er meer schulden dan bezittingen zijn en de erfgenaam de nalatenschap zuiver heeft aanvaard, zal hij de schuld van de overledene uit eigen zak moeten betalen. Er is maar één manier om dat te voorkomen en dat is de beneficiaire aanvaarding van een nalatenschap.
Schols pleit al enige tijd voor deze beneficiaire aanvaarding en gelukkig is hier nu zowel maatschappelijk als politiek steeds meer aandacht voor. Die beneficiaire aanvaarding hoeft zelfs niet al teveel te kosten. De griffiekosten voor het afleggen van een verklaring van beneficiaire aanvaarding bij de rechtbank, bedraagt € 120. Met die verklaring voorkomt de erfgenaam dat hij opdraait voor de schulden van de overledene. Hij zet als het ware een 'hek om zijn eigen vermogen'. Is de nalatenschap niet voldoende om alle schulden te voldoen, dan kan de schuldeiser niet alsnog komen aankloppen bij de erfgenaam. Voorwaarde is wel dat die erfgenaam zich niet als erfgenaam gedraagt, want zuivere aanvaarding ligt op de loer en voor wie eenmaal zuiver aanvaardt, is er geen weg meer terug.
Onverwachte schulden
"Het erfrecht is wat dat betreft 'keihard'," zo benadrukt Schols. Daar komt misschien wellicht verandering in als het ontwerp voorstel van Teeven tot wet wordt verheven. Ook Teeven vindt namelijk dat erfgenamen die zuiver aanvaard hebben een herkansing verdienen, maar alleen als het 'onverwachte schulden betreft: schulden die een erfgenaam niet kende en ook niet behoorde te kennen op het moment dat hij de nalatenschap zuiver aanvaardde. Daar vallen volgens Teeven in ieder geval de hypotheekschulden niet onder, want ‘van een erfgenaam mag je verwachten dat hij in ieder geval onderzoekt waaruit de nalatenschap bestaat.' Volgens de bewindsman zullen de meeste schulden van de overledene niet als een onverwachte schuld kunnen worden aangemerkt.
Politieke discussie
Wat nu wel of niet een onverwachte schuld is, daar valt over te discussiëren. Niet alleen tijdens de consultatieronde, maar ook bij de latere behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer. "Daarbij moet je ook rekening houden met de steeds individueler wordende maatschappij", zo benadrukt Schols. Hij is in ieder geval blij dat de bescherming van de nietsvermoedende erfgenaam nu niet meer alleen een maatschappelijke, maar ook een politieke discussie is. Schols: "daarmee is nu al sprake van een win-win situatie. Enerzijds de steeds verder gaande bewustwording van het niet zomaar zuiver aanvaarden van een nalatenschap en anderzijds een mogelijke ‘escape' in het erfrecht voor de nietsvermoedende onwetende erfgenaam. Uiteindelijk is het ook aan de rechter om te bepalen wat nog redelijk en billijk is."
Erfgenamen die te maken krijgen met een onverwachte schuld kunnen straks een verzoek om ontheffing indienen bij de kantonrechter en wel binnen drie maanden na ontdekking van de schuld. De kantonrechter kan vervolgens de erfgenamen geheel of gedeeltelijk ontheffen van de verplichting om de schuld met privévermogen te betalen.
Gulden middenweg
In feite kiest Teeven in het ontwerp wetsvoorstel voor een gulden middenweg. Hij gaat (nog) niet voor volledige bescherming van erfgenamen, maar wie weet wat er in het politieke proces allemaal nog gaat komen? Teeven gaat voor een kleine aanpassing met een minimum aan toeters en bellen en een bescherming puur voor noodgevallen. Van het alsnog beneficiair aanvaarden van een nalatenschap bij een onverwachte schuld is dan ook geen sprake. De gerechtelijke procedure en de afwikkeling (vereffening) van de nalatenschap is immers bij beneficiaire aanvaarding ingewikkelder dan bij zuiver aanvaarden.
De erfgenaam als minderjarige
Maar wat is nu de ideale situatie? Schols geeft aan dat een optimale bescherming alleen kan met een aanpassing van het erfrecht waardoor voor iedere erfgenaam automatisch de beneficiaire aanvaarding geldt. "In het erfrecht is dit nu al geregeld, maar dan alleen voor minderjarige erfgenamen. Maar laten we wel wezen: is op het gebied van erfrecht niet bijna iedere erfgenaam als een minderjarige te beschouwen?"
Bron: Redactie TaxLive