Een stabiele fiscale wetgever is meer dan wenselijk, zowel in tijden van economische stabiliteit als in periodes van instabiliteit. Dat zal niemand ontkennen. Maar op dit moment is die stabiele fiscale wetgever er wat mij betreft niet. Om orde in de fiscale chaos te brengen is een sterke leider nodig met als absolute voorwaarde de titel van fiscalist.
Om u een beeld te geven van de heersende fiscale chaos, volgt hieronder een niet-limitatieve opsomming:
  1. Wet DBA. Het grootste deel van de meer dan 1 miljoen zzp'ers en hun opdrachtgevers liggen hier (dagelijks) wakker van en een aantal ervaart inmiddels de financiële gevolgen. En hoe de toekomst er uit ziet, is onduidelijk.
  2. Problemen bij de Belastingdienst. Het Rapport Joustra over de doorgevoerde reorganisatie(s) en het functioneren van de Belastingdienst is schokkend te noemen. Ik geef een korte opsomming van enkele problemen die er spelen:
    1. Teveel kennis verdwijnt, terwijl vooral oud-gedienden met goede kennis en ervaring keihard nodig zijn voor het intern opleiden en coachen van nieuwe collega's.
    2. Te weinig handjes en voetjes. De komende uittocht van belastingdienstmedewerkers door de reorganisatie leidt nu al tot operationele problemen. Te lange doorlooptijden en/of te weinig aandacht voor de inning van belastinggelden zijn het gevolg. Het inhalen van deze schade belooft minimaal een traject van 5 tot 10 jaar te zijn.
    3. Te veel zelf sturende eilandjes binnen de Belastingdienst. Door informele communicatie (lees: informele besluitvorming) valt er niet meer zichtbaar te herleiden hoe, door wie en op welke wijze er tot besluitvorming is gekomen.
    4. Te grote afstand tussen de Belastingdienst en het Ministerie van Financiën. Deze organisaties dienen weliswaar onderling een gepaste afstand tot elkaar te houden, maar wel één op basis van een gezonde werkverhouding. Een werkwijze waar een ieder zich iets bij kan voorstellen maar die op dit moment compleet zoek is. Alleen al het aantal interviews het laatste half jaar met Wiebes over de relatie tussen het Ministerie en de Belastingdienst zegt genoeg.
    5. Teveel maar wel begrijpelijke personele onvrede bij de Belastingdienst. Het sluiten van een groot aantal vestigingsplaatsen werkt demotiverend evenals de mogelijke onderbezetting de komende 5 tot 10 jaar door het grote aantal vrijwillig vertrekkend gekwalificeerd personeel door de riante vertrekregeling. En wat te denken van de blijvende onzekerheid door de (automatiserings-)reorganisatie en de te hoge werkdruk? In combinatie met de personele onvrede leidt dit tot verhoogde percentages van (tijdelijke) uitval van belastingdienstpersoneel, geïrriteerde verhoudingen tussen adviseurs en inspecteurs en tot toenemende inefficiëntie. Een duidelijk vorm van een neerwaartse spiraal.
    6. Te veel mislukte of vertraagde automatiseringsoperaties. De laatste operatie: Computers die op basis van onder andere Big Data- techniek met 1.500 niet-fiscaal geschoolde IT'ers de problemen moeten elimineren. Mooie gedachte, maar geen reële optie om dit binnen een bestek van circa vijf jaar te realiseren in een dergelijke complexe organisatie als de Belastingdienst.
    7. (Mogelijke) beveiligingsfouten binnen Belastingdienst. Volgens de tv-uitzending op 1 februari 2017 van het programma ZEMBLA heeft de Belastingdienst de financiële en persoonlijke gegevens van 11 miljoen belastingbetalers en 2 miljoen bedrijven onvoldoende beveiligd in de periode van 2013 tot 2016. Nader onderzoek moet aantonen of dit juist is.
  3. De Pensioen in Eigen Beheer-soap (PEB-soap) die 150.000 directeur-grootaandeelhouders treft. Op de ochtend van de stemming in de Eerste Kamer over het wetsvoorstel tot uitfasering van het PEB, dient Wiebes het verzoek in tot aanhouding. Dat blijkt  achteraf een storm in een glas water. Het wetsvoorstel wordt waarschijnlijk op korte termijn alsnog aangenomen, maar zal in de toekomst tot (enorme) familierechtelijke problemen en aansprakelijkheden van adviseurs gaan leiden. Ik heb hier al eerder voor gewaarschuwd.
  4. De aangekondigde maatregelen tegen belastingontduiking in de brief van Wiebes van 17 januari 2017. Maatregelen waarbij op voorhand duidelijk is dat deze teveel doorslaan. Uitgaande van het principe "actie geeft reactie" is het zeer de vraag of het uiteindelijke doel van minder belastingontduiking wel wordt behaald.
  5. De door de politieke partijen en Wiebes aangekondigde (benodigde) belastinghervormingen voor de Wet inkomstenbelasting zullen de fiscale chaos verder compleet maken. Uit de afgelopen 10 jaar blijkt duidelijk dat het verouderde belastingsysteem bij de Belastingdienst steeds meer software-beperkingen heeft in het doorvoeren van nieuwe wijzigingen. De laatste 2 jaar is door de Belastingdienst aan het Ministerie van Financiën vooraf aangekondigd dat de nieuwe belastingplannen "fiscus-software-proof" moesten zijn. Dit in ogenschouw nemende is een complete belastinghervorming van de Wet inkomstenbelasting - hoe wenselijk wellicht – technisch gezien de komende 5 jaar geen optie.
  6. Nederland staat, na Bermuda en de Kaaimaneilanden, op de derde plaats in de mondiale lijst top 15 van belastingparadijzen volgens Oxfam Novib in het rapport van 12 december 2016. Los van de vraag of deze derde plaats een terechte plaats is, zal dit leiden tot verdere polarisatie en internationale druk met naar verwachting (grote) gevolgen voor het Nederlandse Vpb-stelsel.
  7. Falend Horizontaal toezicht? In een onderzoek naar de effectiviteit van het handhavingsbeleid van de Belastingdienst constateerde de Rekenkamer eind november 2016 dat de dienst niet weet welk effect horizontaal toezicht heeft op de naleving van belastingwetten. Terwijl dit toezicht juist beoogt naleving aan de voorkant te bevorderen in plaats van via controle achteraf. Tegelijkertijd merkt de Rekenkamer op dat de schatkist meer belastinggeld misloopt in het MKB dan bij particulieren. Naar schatting € 3,5 miljard in het MKB tegen € 0,5 miljard bij particulieren. En van grote ondernemingen is helemaal niet bekend of zij genoeg belasting betalen. Voldoende redenen voor de Rekenkamer om te pleiten voor meer belastingcontrole in het bedrijfsleven.

Bereidheid en acceptatie

De lijst hierboven is verre van compleet, maar laat wel zien dat de Nederlandse fiscale wetgever haar huishouding op dit moment niet op orde heeft. Het oplossen van zoveel fiscale chaos is geen eenvoudige opgave en kan niet zonder enorme bereidheid en acceptatie voor gemaakte en (nog) te maken fouten bij alle partijen, van medewerkers bij de Belastingdienst en het Ministerie van Financiën tot aan de intermediairs en van de media en het volk tot aan de politiek.

Sterke leider

In de nieuwe kabinetsperiode zie ik pas een een (uit-)weg voor deze problemen als er een sterke leider komt in de functie van staatssecretaris met een duidelijke, juiste en met eenvoud doordrenkte lange termijnvisie die met zijn ambtenaren de fiscale chaos te lijf te gaat en in goede banen leidt. En tenslotte, laat voortaan voor de functie als staatssecretaris als absolute voorwaarde gelden dat hij/zij een fiscalist is. Je laat toch ook niet een kapper je auto maken? Dit zijn wat mij betreft de ingrediënten waar een komende staatssecretaris aan moet voldoen. Anders is hij of zij op voorhand gedoemd te mislukken. 
 

Informatiesoort: Column

Rubriek: Belastingrecht algemeen

23

Gerelateerde artikelen