Het opnieuw invoeren van een verlaagd accijnstarief voor diesel gebruikt in de agrarische sector (rode diesel) is onverstandig. Dat wordt geconcludeerd in een onderzoek dat in opdracht van het Ministerie van Financiën is uitgevoerd.
De onderzoekers geven aan dat het herinvoeren van rode diesel tot grote problemen leidt ten aanzien van de uitvoerbaarheid en de handhaafbaarheid. Ook is er een risico op fraude. Daarnaast leidt een belastingkorting op fossiele diesel tot meer gebruik en tot meer CO2-uitstoot. Het rapport beveelt daarom aan om voor een uitvoerbare beleidsoptie te kiezen én te kijken naar voordelen van het fiscaal stimuleren van hernieuwbare diesel (HVO100).
In het hoofdlijnenakkoord van de PVV, VVD, NSC en BBB stond: “de rode diesel komt terug voor boeren, tuinders en loonwerkers”. Op deze manier wilde de coalitie en met name de BBB de agrarische sector financieel ondersteunen. In het regeerprogramma is deze maatregel niet verder uitgewerkt. Maar daar is nogmaals herhaald dat het de bedoeling is om de brandstofkosten voor ondernemers in de agrarische sector te verlagen. In de ogen van de oppositie is het stimuleren van fossiele brandstoffen vanuit zowel fiscaal- als klimaatperspectief onverstandig. Eerder stelden D66, Volt en NSC voor om duurzame biobrandstoffen of elektrische tractoren fiscaal te stimuleren (WFR 2024/329).
Complexe uitvoerbaarheid
In de studie “Impactanalyse brandstofkostenreductie landbouw” heeft onderzoeksbureau Ecorys naar drie beleidsopties gekeken. Daarbij is beoordeeld hoe deze beleidsopties uitpakken voor de verschillende onderdelen van de brandstoffenketen. Ook is er gekeken in hoeverre deze opties in de praktijk uitvoerbaar zijn voor de agrarische ondernemers én de overheid. Het herinvoeren van een accijnskorting op fossiele brandstof – zoals de ‘rode diesel’ vroeger was vormgegeven – leidt volgens de onderzoekers tot grote problemen, omdat dit uitvoerbaar noch handhaafbaar zal zijn. Vertegenwoordigers van de landbouw, uitvoeringsorganisaties en brandstofleveranciers hebben in het onderzoek aangegeven dat deze beleidsoptie “niet de voorkeur geniet”.
De tweede beleidsoptie is een regeling waarbij landbouwers ten minste eens per kwartaal accijns kunnen terugvragen. Het rapport geeft aan dat dit leidt tot ten minste 200.000 aanvragen per jaar en dat de douane dergelijke aantallen niet kan verwerken. Ook is het brandstofgebruik door een agrariër in het verleden “moeilijk tot onmogelijk te controleren”. In de ogen van de onderzoekers is alleen de derde beleidsoptie, een subsidieregeling, uitvoerbaar en handhaafbaar. Daarbij kan een forfaitair stelsel de uitvoerbaarheid verbeteren. Het grote voordeel van een subsidieregeling is dat de uitvoering bij RVO komt te liggen, die hiervoor beter geëquipeerd is dan de douane.
Verduurzaming
In de studie is ook gekeken naar het milieueffect van het herinvoeren van een ‘fossiele subsidie’ voor de landbouw. Concreet zal er 3,3% meer CO2 worden uitgestoten door deze maatregel. De onderzoekers geven aan dat de CO2-uitstoot van de landbouwsector fors omlaag zal gaan als de landbouw volledig overgaat op hernieuwbare diesel (HVO100). Deze duurzamere optie, gemaakt van biobased afval- en reststromen, reduceert de CO2-uitstoot over de keten met circa 90% en leidt ook tot minder stikstof- en fijnstofuitstoot. In de ogen van de onderzoekers moeten deze voordelen meegenomen worden in de besluitvorming.
Het rapport over de mogelijkheden om de brandstofkosten voor de landbouw te reduceren biedt twee duidelijke argumenten om de ‘rode diesel’ niet opnieuw in te voeren. Allereerst het risico op fraude en de onuitvoerbaarheid. Daarnaast staat deze fiscale steun voor fossiele diesel haaks op de overheidsambities ten aanzien van verduurzaming. Met oog op de politieke weerstand tegen deze ‘fossiele subsidie’ wordt het erg lastig om de rode diesel weer in te voeren. In dit licht is het de vraag of het kabinet er nu voor kiest om met een fiscaal instrument en flankerend beleid de agrarische sector te helpen met verduurzamen of vasthoudt aan een onuitvoerbare ambitie.