Het korte antwoord is eenvoudig: ja, dat kan. Maar dat wil niet zeggen dat een onterfd kind met lege handen staat. Hij kan zich beroepen op zijn legitieme. Dat is de helft van het erfdeel dat hij volgens de wet had kunnen erven. Laat erflater een echtgenoot en twee kinderen achter, dan zijn er volgens het wettelijke versterferfrecht drie erfgenamen. De legitieme is dan 1/2 x 1/3 = 1/6e. Tot zover is het niet moeilijk. Het wordt echter lastig als de legitieme moet worden berekend en giften moeten worden meegenomen in de berekening. Vervolgens hangt het ervan af aan wie en wanneer de giften zijn gedaan.

Waar het mij om gaat, is of het wettelijk recht van een kind op een legitieme nog wel gewenst is. In de zeer lange aanloop naar de wijziging van het erfrecht (Boek 4 BW, ingegaan op 1 januari 2003) is hieraan veel aandacht besteed. Afschaffing was in beeld, maar uiteindelijk is de legitieme gehandhaafd, zij het in afgezwakte vorm. Het Centrum voor Notarieel Recht van de Radboud Universiteit Nijmegen heeft in samenwerking met Netwerk Notarissen in december 2020 een interessant rapport gepubliceerd over dit onderwerp (www.legitiemeportie.com). Meer dan de helft van de geënquêteerden wil de legitieme afschaffen of wijzigen, waarbij wijzigen neerkomt op een beperkter recht voor minderjarigen en jong-meerderjarigen. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat professionals (notarissen en andere professionals) voor gemiddeld meer dan 75% voor afschaffing van de legitieme zijn. Is dat opvallend? Nee, juist zij hebben te maken met de (vaak) onmogelijke berekening van de legitieme en de bijkomende problemen bij de afwikkeling van de nalatenschap. En zij wringen zich op verzoek in allerlei (huwelijksgoederenrechtelijke) bochten om de legitieme zoveel mogelijk te beperken.

In antwoord op vragen van Tweede Kamerlid Van Ginneken (D66) antwoordde Minister Weerwind voor Rechtsbescherming dat hij geen urgentie ziet voor een discussie over de legitieme (zie V-N 2022/34.13). Dat valt te betreuren. Er zijn allerlei redenen om een kind te onterven. Het aangehaalde rapport noemt er vele. In de praktijk blijken ouders dit uiterste middel zeer terughoudend en zeker niet lichtzinnig in te zetten. Het Kerstdiner een keer overslaan is ruimschoots onvoldoende als reden voor onterving. Als ouders hiertoe overgaan, is er heel wat aan de hand. Waarom een kind dan toch nog rechten geven? Een minderheid van de bevolking is kennelijk (principieel?) tegen afschaffing. Dat kan geen reden zijn om de legitieme aan te houden. Wie tegen afschaffing is, kan en zal zijn of haar kind het nodige nalaten. Geef anderen echter de ruimte om geheel vrij over hun nalatenschap te beschikken. Vandaar mijn oproep aan de minister om hiermee toch aan de slag te gaan. Het is misschien niet urgent, maar de vorige wijziging van boek 4 BW nam ruim 50 jaar in beslag.