Daarnaast oordeelde de Hoge Raad dat de Wet rechtsherstel box 3 in strijd is met het EVRM. Dit betekent dat de nieuwe regering versneld het box 3-stelsel zal moeten invoeren én de gedupeerde beleggers moet compenseren. Het is de vraag hoe de formerende partijen met deze tegenvallers om zullen gaan.

In het debat over de Voorjaarsnota beperkten de (nieuwe) coalitiepartijen zich vooral tot kritiek op de grote uitgaven van het (demissionaire) kabinet en het verdedigen van hun hoofdlijnenakkoord. De oppositiepartijen probeerden de coalitie - tevergeefs - te verleiden om op een aantal kleine punten hun fiscale plannen te wijzigen. Van der Lee (GL-PvdA) en Dijk (SP) vroegen daarbij vooral aandacht voor de oplopende armoede. Van Dijk (CDA) en Dassen (Volt) braken een lans voor meer investeringsbeleid. Tot slot ageerden Grinwis (CU) en Flach (SGP) - ongebruikelijk fel - tegen het voornemen om de giftenaftrek in de Inkomstenbelasting en de Vennootschapsbelasting te beperken.

Belastingplan 2025

De meeste punten van kritiek en verzoeken vanuit de oppositie werden vrij gemakkelijk gepareerd door de coalitiepartijen. Alleen naar het plan om de giftenaftrek te versoberen zal de coalitie nog goed moeten kijken. Flach (SGP) dreigde “serieus [te] overwegen om tegen het Belastingplan te stemmen”, als deze maatregel wordt gehandhaafd. Op dit punt kreeg hij bijval van Grinwis (CU) die ook “genoodzaakt is om tegen dat hele Belastingplan te stemmen” als de versobering van de giftenaftrek in het Belastingplan zit. Zonder de steun van de SGP heeft de coalitie geen ‘rechtse meerderheid’ in de Eerste Kamer, waardoor het Belastingplan mogelijk weggestemd kan worden.

De komende maanden zullen de coalitiepartijen gezamenlijk een ingewikkelde inhoudelijke en financiële puzzel moeten leggen om de gezamenlijke ambities in het Belastingplan 2025 te krijgen.

Het terugdraaien van eerder voorgesteld beleid, zoals het verlagen van de mkb-winstvrijstelling en de verhoging van de energiebelasting, is relatief eenvoudig. Het is vele malen lastiger om box 3 in lijn met de recente arresten van de Hoge Raad te brengen en te besluiten waar de dekking voor alle financiële tegenvallers gevonden moet worden. Het is interessant om te zien dat de Tweede Kamer nauwelijks ruimte krijgt om daar invloed op uit te oefenen.

Parlementair

In aanloop naar de verkiezingen benadrukten vooral de PVV, NSC en BBB dat de Tweede Kamer meer invloed op het kabinetsbeleid zou moeten hebben. Dit was ook een belangrijk uitgangspunt tijdens de formatie. Het is ironisch dat de huidige werkwijze, met een hoofdlijnenakkoord en een “extraparlementair kabinet” exact het tegenovergestelde realiseert. In nagenoeg elk debat geven de coalitiepartijen aan dat er pas echt over de inhoud gedebatteerd kan worden nadat de hoofdlijnen verder zijn uitgewerkt. De inhoudelijke kritiek en wensen vanuit de oppositiepartijen worden daarbij tot nadere orde geparkeerd.

Hoe gaan de nieuwe bewindspersonen, die deels van buiten de politiek zullen komen, deze hoofdlijnen straks uitwerken tot concreet beleid? Op alle ministeries worden op dit moment verschillende opties en voorstellen voor maatregelen uitgewerkt op basis van het hoofdlijnenakkoord, zodat een nieuwe bewindspersoon straks eenvoudig kan kiezen hoe hij of zij de kabinetsambities wil gaan realiseren. De komende maanden vertalen ambtenaren alle hele en halve plannen tot het Belastingplan en de begrotingen. Het is te hopen dat de coalitiepartijen zich realiseren dat ze zelf de ambtelijke experts in deze belangrijke positie hebben gebracht: door in de formatie niet zelf te besluiten over ‘de details’ én door in de Tweede Kamer (nog) niet over de inhoud te debatteren.