Het meest tevreden is de transportsector, die zichzelf een 6,7 geeft voor de financiële prestaties. Het minst tevreden is de industrie, met net geen zes als rapportcijfer voor de eigen prestaties. Dat blijkt uit de achtste eindejaars ondernemersenquête van Flynth Adviseurs en Accountants, adviesbureau MKB Adviseurs en fambizz.nl. Met ruim 1.800 respondenten, waaronder iets meer dan 800 familiebedrijven, geeft de enquête een representatief beeld van het welbevinden van ondernemers in het midden- en kleinbedrijf.

Evaluatie 2012

Financieel resultaat

Van de respondenten geeft 76% (2011: 79%) een voldoende voor het financieel resultaat in 2012 van de eigen onderneming. Dat het vanwege het aanhoudende economische ontij moeizaam ondernemen is, blijk onder meer uit de daling van de afzet. In  2012 realiseerde 24% een groei in afzet en zag 41% de orderportefeuille slinken, terwijl in 2011 nog 37% groei en 29% een afname vertoonde. Niet verrassend is dat ten opzichte van 2010 en 2011 (33%) meer ondernemers merken dat de betalingsdiscipline bij klanten en afnemers in 2012 slechter is geworden: twee van de vijf ondernemers krijgen uitstaande rekeningen niet (tijdig) betaald. De Nederlandse mkb-ondernemer is minder tevreden over de eigen concurrentiepositie. In 2010 en 2011 beoordeelde hij de eigen prestaties ten opzichte van de concurrentie met een ruime zeven en in 2012 daalt dit cijfer naar een 6,7.

Regeldruk blijft onverminderd zwaar

De opeenvolgende kabinetten hebben de afgelopen jaren veel geroepen over het verminderen van de administratieve lastendruk, wat voor de ondernemers het grootste blok aan het been is. Op de vraag ‘welke prioriteit moet het kabinet stellen?' wordt steevast de lastendrukverlaging met tien tot twintig procent vaker genoemd dan de nummer-2 prioriteit – die nummer 2 was tot 2010 een goede pensioenregeling voor ondernemers; in 2011 en 2012 was dit het zorgen voor een sterke euromunt.   

Zowel qua tijd als qua kosten is de lastendruk een enorme belemmering voor ondernemend Nederland. Alleen in 2009 is de overheid er – volgens de ondernemers – enigszins in geslaagd om het aantal regels en voorschriften te verminderen: in dat jaar gaf 14% van de mkb-ondernemers aan een vermindering te bemerken. In 2010 bemerkte 1,9% een afname, in 2011 4% en in 2012 nog maar 1,7%. Ondanks alle Haagse beloftes nam de regeldruk juist toe in 2012: bijna de helft (45%) van de ondernemers zag zich meer dan eens gehinderd door alle regels en voorschriften. Bovendien stijgt de vrees voor meer belemmeringen als gevolg van nieuwe wet- en regelgeving explosief, van circa 17% in 2010 en 2011 naar 28% in 2012.

Beoordeling overheidsbeleid

Slechts twee procent van de ondernemers vindt dat de regering in 2012 het economisch herstel heeft gestimuleerd. Hoe onthutsend dit is, blijkt als we de cijfers sinds het uitbreken van de crisis naast elkaar zetten. In 2008 vond nog 73% dat de overheid adequate maatregelen had getroffen tegen de crisis, grotendeels verklaarbaar door de reddingsactie van ING en ABN AMRO. In 2009 (35%) en 2010 (31%) vindt nog een redelijk groot deel van de ondernemers dat de overheid goede maatregelen neem tegen de crisis. Maar dat zakt weg in 2011 (22%). In 2012 is het vertrouwen dat de overheid de crisis adequaat kan bestrijden volkomen weggeslagen (2%). Integendeel: bijna de helft van het mkb (43%) vindt juist dat het overheidsbeleid herstel juist tegenwerkt.
 
Van het vorige kabinet Rutte werd wel gezegd dat het een ‘ondernemerskabinet' was. Rutte 1 kon inderdaad op een behoorlijke steun rekenen onder de ondernemers: 73% gaf het kabinet een zes of hoger, met gemiddeld zes op het rapport. Rutte 2 zakt met een onvoldoende: 5. Nog maar van 42% van de ondernemers hebben voldoende vertrouwen in dit kabinet.  Ook het ‘eigen' ministerie van Economische Zaken (in 2011: EL&I en daarvoor EZ en LNV) geeft de ondernemers weinig vertrouwen. Vorig jaar vond nog een kleine 4% dat dit ministerie goede maatregelen nam voor ondernemers, dat zakt in 2012 naar een schamele 1,5%. Anderzijds vond in 2011 14% dat dit juist niet zo was en dat percentage is in 2012 gestegen naar 22%. Lokaal is het ondernemersklimaat niet veel beter: in 2010 was 20% het oneens met de stelling dat de gemeente mkb-vriendelijker was geworden, in 2012 steeg dit percentage naar ruim 26%.

Tevreden over werknemers en eigen balans

Van de 1.100 ondernemers met personeel in dienst is 96% tevreden over de inzet van het personeel, met een gemiddeld rapportcijfer van 7,5. De waardering van werkgevers in het mkb voor het personeel komt de afgelopen vijf recessiejaren constant uit rond dit cijfer. Het rapportcijfer dat ondernemers toekennen aan de vaardigheden van het personeel stijgt zelfs de afgelopen drie jaar van een 7,4 in 2010 naar een 7,5 in 2011 en een 7,6 in 2012. De balans tussen de eigen werkzaamheden en privé blijft  positief in 2012, met 77% van de ondernemers dat hierover tevreden is (2011: 73%) met een gemiddeld rapportcijfer van een 6,5.

Verwachtingen voor 2013

Belemmeringen

Het aanhouden van de crisis wordt door 65% van de ondernemers genoemd als grote belemmering voor hun onderneming. Daarna komt de vrees voor een verder stagnerende vraag / afzet: in 2010 zag 31% van de ondernemers dit als een bedreiging voor het aankomende jaar, in 2012 groeit deze groep naar 43%. Overigens bemerken van alle branches de groothandel en foodretail het minste van een daling van de afzet.

Investeringsbereidheid

De investeringsbereidheid lijkt iets aan te trekken. Uit de voorgaande enquêtes komt de crisis duidelijk in beeld bij de vraag ‘gaat u komend jaar meer dan 100.000 euro investeren?'. In 2007 gaf nog 32% van de ondernemers aan een ton of meer te willen investeren. In 2008 zakt dit naar 22%, in 2009 naar 16% en in 2010 en 2011 bereikt de bereidheid het dieptepunt van 12%. Dit jaar stijgt het voornemen om te investeren licht naar 13%. Overigens geeft 11% van de ondernemers aan te willen investeren in zonnepanelen en 21% geeft aan internationale activiteiten te willen ontplooien. Voor de bekostiging van de investeringen verwachten ondernemers nog altijd weinig problemen bij het verkrijgen van een financiering, dit neemt licht toe van 19% in 2010, 21% vorig jaar naar 23% dit jaar.
 
In 2013 verwacht 42% van de ondernemers kansen te scheppen door te investeren in kennis. Dit is een toename van zes procent ten opzichte van 2010 en 2011. Slecht nieuws voor de werkgelegenheid: het voornemen om werk uit te besteden of personeel aan te nemen daalt verder: van 30% in 2009, 25% in 2010 en 21% in 2011 naar 17% in 2012. Ondernemers verwachten minder van acquisitie: in 2011 noemde 54% de groei van het aantal klanten als belangrijke kans, dit percentage zakt dit jaar naar 44%.

Samenwerken nieuwe trend?

De crisis maakt ondernemers creatief. Eén van de oplossingen om los te komen uit de beknellende uitwerking is samenwerking opzoeken. In 2010 en 2011 gaf ongeveer de helft van de ondernemers aan niet of nauwelijks kansen te zien in samenwerking. Dit aantal daalt in 2012 naar 40%. Aan de andere kant stijgt het aandeel van ondernemers dat wel kansen ziet in samenwerken van 28% naar 34%.

Bron: accountantsorganisatie Flynth