Door een indexatiekwestie is stemming over het wetsvoorstel tot uitfasering van het pensioen in eigen beheer tot nader order uitgesteld. Er zou een pensioenstrop dreigen. Volgens fiscaal econoom en pensioendeskundige Bas Kortenbach van Next Level Pensioenadvies in Den Haag, ligt het allemaal iets genuanceerder. "Voor wat betreft intern pensioen in eigen beheer is hier sprake van een storm in een glas water en wel om drie redenen: het ontbreken van een balanspost indexatieverplichting, de bijna altijd voorwaardelijke indexatietoezegging en het prijsgeven van het indexatierecht."
Uitstel
Een verrassende wending heeft zich voorgedaan in de plannen voor afschaffing van het pensioen in eigen beheer (PEB). Staatssecretaris Wiebes van Financiën heeft enkele uren voordat stemming hierover in de Eerste Kamer zou plaatsvinden, de Kamer op 20 december 2016 verzocht om het wetsvoorstel hierover aan te houden. De bewindsman trapt op de rem vanwege geluiden uit de praktijk dat (toekomstige) indexeringslasten van de in eigen beheer opgebouwde pensioenaanspraken bij afkoop of omzetting in een oudedagsverplichting direct ten laste van de fiscale winst kunnen worden gebracht. Wiebes wil eerst meer duidelijkheid over deze indexatiekwestie. Daarna volgt een novelle met eventueel flankerende maatregelen. Is hier sprake van (on)terechte politieke paniek of consternatie om niets door een babylonische spraakverwarring?
Spraakverwarring?
Een babylonische spraakverwarring kan zich in ieder geval niet voordoen bij een extern PEB. In een dergelijke situatie is bij de werkgever-bv vaak een ‘actiefpost indexatie' op de balans aanwezig en bij de pensioen-bv een hogere pensioenverplichting. Tijdens de behandeling van het wetsvoorstel Uitfasering pensioen in eigen beheer in de Tweede Kamer zegt Wiebes in de nota naar aanleiding van het verslag hierover dat de indexatieverplichting deel uitmaakt van de te hanteren afkoop-of omzettingswaarde en dat bij afkoop of omzetting de ‘actiefpost indexatie' vrijvalt ten laste van de winst. Nu dit zo duidelijk is benoemd, lijkt het onwaarschijnlijk dat hij zich de impact van deze woorden nu pas realiseert.
Spraakverwarring kan er wel zijn over uitlatingen van Wiebes in de later aan de Eerste Kamer verschenen memorie van antwoord bij het wetsvoorstel. Hierin zegt hij het volgende: ‘De indexatielasten kunnen ook ten laste van het fiscale resultaat worden gebracht ingeval de in eigen beheer verzekerde pensioenaanspraken worden afgekocht of omgezet in een oudedagsverplichting. Op het moment van afkoop of omzetting worden de indexatielasten voor die pensioenaanspraken daadwerkelijk gerealiseerd.'
Interpretatie
"Die twee zinnen zijn naar alle waarschijnlijkheid de reden van de ontstane ophef", legt Kortenbach uit. "Nu de staatssecretaris hierin geen verschil maakt tussen extern of intern PEB zou je hieruit kunnen opmaken dat in beide gevallen bij afkoop van de pensioenaanspraak of bij omzetting in een oudedagsverplichting de (toekomstige) indexatie in één keer vrijvalt ten laste van de winst." Precies dat is hoe diverse pensioendeskundigen – zo blijkt inmiddels uit de media − de tekst van Wiebes interpreteren. Toch is er ook het tegengeluid vanuit de praktijk dat de indexatielasten alleen aftrekbaar zijn als het extern PEB wordt afgekocht of omgezet. Dan valt het met die pensioenstrop allemaal wel mee.
"Toegegeven, in de memorie van antwoord staat dat indexatielasten genomen kunnen worden, maar alles in ogenschouw nemend is de commotie een storm in een glas water," aldus Kortenbach. Hij is van mening dat de indexatiekwestie zich alleen voordoet bij extern PEB en niet bij intern PEB.
Actiefpost ontbreekt
Een van de bottlenecks is volgens Kortenbach de ‘actiefpost indexatie'. "Alhoewel beschreven als een aparte balanspost in een Vraag & Antwoord uit 2013 van het Centraal Aanspreekpunt Pensioenen (CAP) van de Belastingdienst, staat bij intern PEB de indexatieverplichting vrijwel nooit op de fiscale balans. Een theoretisch beschreven ‘actiefpost' die er in de praktijk – behoudens uitzonderingsgevallen – niet is, kan men ook niet ten laste van de winst brengen. Om de ‘actiefpost indexatie' zichtbaar te maken is een stelselwijziging nodig en dat kan niet zomaar."
Voorwaardelijke indexatietoezegging
Een ander punt is de indexatietoezegging in de pensioenbrief van de dga. Kortenbach:"In bijna alle pensioenbrieven is een voorwaardelijke indexatietoezegging opgenomen (er zal zoveel mogelijk worden geïndexeerd of ingegane pensioenen zullen zoveel mogelijk welvaartsvast worden gehouden). Het is goed denkbaar dat indexatie niet mogelijk is, bijvoorbeeld ingeval van een te lage dekkingsgraad bij de bv. Juist die onderdekking is een belangrijke reden geweest voor het kabinet om pensioen in eigen beheer te willen afschaffen. Door de voorwaardelijkheid van de indexatietoezegging moet men zich afvragen of de bv – het merendeel van de bv's met PEB kampt met onderdekking − de indexatietoezegging wel kan nakomen. Zo niet, dan heeft het indexatierecht van de dga geen waarde en kan er dus ook geen aftrekbare indexatielast zijn."
Prijsgegeven recht
Tegenover de (voorwaardelijke) indexatieverplichting staat zoals gezegd het indexatierecht van de dga. Dat brengt Kortenbach op het laatste punt. "Met het afstempelen van de pensioenaanspraak van commerciële naar fiscale waarde, om deze vervolgens af te kopen of om te zetten in een oudedagsverplichting, geeft de dga zijn indexatierecht prijs. Een prijsgegeven recht kan men niet meer nemen als een fiscale last. A contrario: Als er wel een indexatielast genomen kan worden, dan is kennelijk niet het hele verschil tussen de commerciële en fiscale waarde van het PEB prijsgegeven. En als niet alles is prijsgegeven komt de ‘strafheffing' van 52% over de commerciële waarde van de pensioenaanspraak en 20% revisierente in beeld. Of de praktijk daar nu zo blij van wordt, valt te betwijfelen."
Bron: Redacteur Marit Muller
2