In de intieme zaal van Grand Hotel Karel V te Utrecht vond afgelopen vrijdag de eerste uitreiking plaats van deze jonge prijs. De redactie en uitgever van ‘FED’ zijn van plan deze award eens in de twee jaar toe te kennen aan de auteur van een annotatie die in de afgelopen twee kalenderjaren in het tijdschrift is gepubliceerd en die het meest beantwoordt aan de uitgangspunten van de meest rebelse titel onder de fiscale jurisprudentietijdschriften: Fantasie En Durf (FED), met andere woorden: creatief, kritisch en krachtig.

Deze keer heeft de jury, bestaande uit de redactie en vice-president van de Hoge Raad Mariken van Hilten, een keuze gemaakt uit de publicaties van de jaren 2021-2022. In de rapporten over de drie genomineerden is de jury lyrisch over de kwaliteit van hun analyses en kritische observaties. In het juryrapport over Esther van Nijnatten, beleidsmedewerker op het ministerie van Financiën, staat bijvoorbeeld: “Zij heeft een vlotte pen en weet haar boodschap overtuigend te brengen. De jury spreekt de verwachting uit dat er van haar hand nog vele fraaie annotaties zullen volgen.” De annotatie van Van Nijnatten (FED 2022/123) gaat over de zaak De Legé tegen Nederland waarin het EHRM zich uitspreekt over het zogenoemde nemo tenetur-beginsel, ofwel het beginsel dat niemand zichzelf hoeft te incrimineren.

Bij btw-expert Marco Gomes Vale Viga, fiscalist bij de Belastingdienst en universitair docent aan de Universiteit Leiden, is de jury onder de indruk van de wijze waarop hij complexe materie op kraakheldere wijze verwoordt. “We achten het bewonderenswaardig hoe een aantekening bij een beschikking waarin ‘niets nieuws’ te lezen zou mogen zijn, alsnog tot een rechtskundig interessant en boeiend betoog heeft kunnen leiden dat de lezer – ondanks deze waarschuwing vooraf – tot het einde heeft weten te boeien.” Gomes Vale Viga schreef zijn annotatie over een beschikking van het Europese Hof van Justitie in de zaak van Skellefteå Industrihus AB (FED 2021/113).

Winnares Anne de Wit

Tenslotte de winnares, Anne de Wit. Zij is senior manager btw bij BDO Belastingadviseurs in Arnhem en heeft een passie voor btw bij overheidslichamen. “Anne heeft met haar annotatie over het arrest van het Europese Hof van Justitie in de zaak Stichting Schoonzicht de fantasie en durf van FED laten zien”, zo is de eindconclusie van de jury. In het juryrapport wemelt het van kwalificaties als ‘op heldere wijze’, ‘maakt inzichtelijk’, ‘haar kritische analyse’, ‘ze maakt de cirkel met standpunten rond’ en ‘uiterst technische materie helder en begrijpelijk gemaakt’. Zij wist de jury er dan ook van te overtuigen dat zij omzetbelastingmaterie met een hoog technisch gehalte niet alleen feilloos weet te doorgronden, maar dat zij ook verbanden kan leggen en die begrijpelijk weet over te brengen in een helder geschreven annotatie.

Lees haar bekroonde annotatie met vindplaats FED 2021/7 onder de titel Volledige herziening btw-aftrek op investeringsgoederen bij eerste ingebruikname is in lijn met Btw-richtlijn!

In de enorme stroom aan fiscale publicaties in Nederland vindt Anne het geweldig dat haar annotatie niet alleen is opgevallen maar ook heeft geleid tot een bekroning. “Het is altijd maar afwachten wat het bereik is van dat wat je hebt geschreven en wie het leest. Het feit dat fiscalisten van gezag mij de laureaat hebben toegekend, voelt als een enorme erkenning voor me en stimuleert me om door te gaan met publiceren.”

Fiscale mythologie

Voorafgaand aan de prijsuitreiking vond het symposium Fiscale Mythologie plaats dat in het teken stond van de markante belastinghoogleraar Dieter Brüll die in 1974 een befaamde rede hield over 'fiscale mythen'. Brüll uitte in zijn rede vlijmscherpe kritiek op het gesloten belastingcircuit, waar inspecteurs, wetgevers en rechters regelmatig van pet wisselen en Montesqieus scheiding der machten een fictie is.

In 1983 nam hij vervroegd afscheid van het fiscale vak met de woorden dat het belastingrecht niets meer met recht heeft te maken en typeerde hij het vak als 'die jaarlijks veranderende nonsens'. Dat blijven doceren vond de hoogleraar 'collaboratie'. Het buitenbeentje in de wereld van de fiscalisten concludeerde in zijn afscheidsrede licht ironisch: "Men heeft mij voor (ziekelijk) anti-fiscaal versleten, maar men zal mij nooit hebben horen zeggen dat de belastingen te hoog zijn."

Jaap Zwemmer, emeritus hoogleraar belastingrecht aan de Universiteit van Amsterdam en oud-voorzitter van de FED-redactie, ging in gesprek met zijn kinderen Ramon en Sigrid over de herinneringen aan hun vader.

Brüll werd in 1922 geboren in Duitsland maar vluchtte als snel voor de Nazi's. Tijdens de oorlog werd hij wegens verspreiding van illegale geschriften door de bezetter opgepakt. Die liet hem op ‘dolle dinsdag’ door een misverstand vrij, waardoor hij ontsnapte aan deportatie. Sigrid: “Mijn vader vocht voor idealen, hij was integer. Hij sprak niet over de oorlog ondanks dat hij zich verzette tegen de nazi’s.”

Van 1936 tot 1941 bezocht Brüll in Den Haag de Vrije School. “Rudolf Steiner en de antroposofie waren een grote inspiratiebron voor mijn vader”, vertelde Ramon. “Hij kon goed overweg met mensen die een andere mening hebben en hij kon niet tegen liegen. Hij was ook een driftkikker en kon moeilijk geduld opbrengen”, zo typeerde Ramon het karakter van zijn vader.

In het gesprek met zijn kinderen werden enkele bijzonderheden genoemd over Brüll. Hij was zeer bekend als spreker, docent en publicist op het gebied van de sociale driegeleding, een sociologisch ontwikkelingsconcept van Rudolf Steiner. Ook was hij betrokken bij de oprichting van de Triodosbank waarvan hij commissaris werd. In 1983 ging Brüll met vervroegd pensioen om zich helemaal te kunnen wijden aan de sociale impuls van de antroposofie. De vermaarde en dwarse fiscalist overleed in 1996.

Hedendaagse fiscale mythes

Twee sprekers hielden een presentatie in de geest van Brülls rede over de fiscale mythen. Advocaat bij Stibbe en universitair docent bij de Universiteit Leiden, Tirza Cramwinckel, ontdekte een nieuwe mythe: de motiveringsplicht van de inspecteur. “Een typisch ‘Brülleriaans’ conflict tussen mythe en werkelijkheid”, zo constateerde de fiscaliste. Want na jurisprudentie-onderzoek blijkt dat het motiveringsbeginsel vaak niet deugdelijk wordt uitgevoerd door de inspecteur en dat er soms zelfs sprake is van een schending van het beginsel.

Cramwinckel maakte het verschil tussen mythe en werkelijkheid beeldend door de fastfoodketen Burger King aan te halen. Die is in de VS voor de rechter gesleept omdat de whoppers, de iconische hamburger die geldt als het paradepaardje van de keten, niet groot genoeg zouden zijn en in advertenties veel groter zijn dan in werkelijkheid. Het inspireerde Mariken van Hilten na Cramwinckels lezing tot de uitspraak om de motiveringsplicht te laten opnemen in de fiscale mythologie.

Coen Maas, rechter bij Rechtbank Noord-Holland en verbonden aan de afdeling belastingrecht van de Universiteit Leiden, constateerde meteen dat Brüll zelf mythische proporties heeft aangenomen. In zijn presentatie getiteld ‘De mythe van de rechter, bijna vijftig jaar later’ stelde Maas zich, geheel in de geest van de dwarse Brüll, zeer kritisch op ten aanzien van Brülls analyse over de rechterlijke macht.

Wie meer wil weten over de spraakmakende lezing (en meer) van Brüll kan terecht op www.profdrdbrullprijs.nl.

Bron: Tekst: Gé Konings -- Foto's Berly Damman