10 jaar na Oxfam Novibs 1ste ongelijkheidsrapport is wereld nog ongelijker.

Sinds 2020 neemt het gezamenlijk vermogen van miljardairs met $2,7 miljard per dag toe. De rijkste 1% van de wereld streek 63% van alle nieuw verworven rijkdom op. Tegelijkertijd zien 1,7 miljard werkenden de inflatie harder stijgen dan hun lonen en lijden 820 miljoen mensen honger. Dit blijkt uit het nieuwe Oxfam-rapport dat vandaag bij de start van het jaarlijkse World Economic Forum gepubliceerd wordt. Oxfam Novib pleit voor een kritisch debat over de schadelijkheid van extreme rijkdom en voor aanzienlijk hogere belastingtarieven op de vermogens van superrijken.

‘Het is dit jaar precies 10 jaar geleden dat wij in Davos voor het eerst de alarmbel luidden over de toename van extreme ongelijkheid wereldwijd. Het onderwerp is sindsdien stevig op de agenda komen te staan en velen zeggen het aan te willen pakken, maar de feiten zijn helaas anders. Het aantal miljardairs is in dezelfde periode verdubbeld en armoede is voor het eerst sinds decennia weer toegenomen. Op dit moment worstelen miljarden mensen met stijgende prijzen voor energie en voedsel. Er moet snel iets gebeuren om deze schandalige trend van wereldwijde economische ongelijkheid aan te pakken die al decennia onze samenlevingen ontwricht, te beginnen met het veel zwaarder belasten van de superrijken.’, zo stelt Michiel Servaes, algemeen directeur Oxfam Novib.

Uit het nieuwe Oxfam-rapport “Survival of the Richest” blijkt:

• Dat tussen december 2019 en december 2021 $ 26 biljoen (63%) van alle nieuw gecreëerd vermogen door de rijkste 1% is opgestreken.
• Slechts $ 4 biljoen (10%) nieuw vermogen kwam bij de onderste 90 procent van de wereldbevolking terecht.
• Tegenover iedere $ 1,7 miljoen die een miljardair vergaarde, stond maar $ 1 voor 90% van de wereldbevolking.
• In de afgelopen 10 jaar is het vermogen en het aantal miljardairs verdubbeld.
• Ondertussen slagen overheden er maar niet in deze vermogens eerlijker te belasten. Wereldwijd is nu slechts vier cent van elke belastingdollar afkomstig van belastingen op vermogen.

Crises vergroten ongelijkheid

In het crisisjaar 2022 slaagden 95 voedsel- en energiebedrijven erin hun winst meer dan te verdubbelden. Daarvan is $ 257 miljard, 84 procent, uitgekeerd aan aandeelhouders. Ondertussen blijven de lonen van arbeiders achter en betalen consumenten hogere prijzen. Buitensporige bedrijfswinsten zijn debet aan ten minste de helft van de inflatie in Australië, de VS en het VK. Tegelijkertijd zien 1,7 miljard werkenden de inflatie sneller stijgen dan hun lonen en lijden meer dan 820 miljoen mensen — ongeveer een op de tien mensen op aarde — honger.

De Wereldbank stelt dat in 2020, het jaar waarin veel landen lockdowns invoerden tegen de pandemie, waarschijnlijk de grootste toename van wereldwijde ongelijkheid en armoede plaatsvond sinds WO II. Het terugdringen van armoede gaat sindsdien tergend langzaam, mede doordat dat veel ontwikkelingslanden gebukt gaan onder grote schuldenlasten. De minst ontwikkelde landen geven nu vier keer meer uit aan het terugbetalen van schulden dan aan hun gezondheidszorg. Driekwart van regeringen wereldwijd is van plan bezuinigingen door te voeren op de overheidsuitgaven - inclusief gezondheidszorg en onderwijs – ter waarde van $ 7,8 biljoen in de komende vijf jaar.

Belastingrace to the bottom spekt superrijken en schaadt samenlevingen

Rijkdom komt met macht en invloed, zo slagen de grootste bedrijven en de rijksten er in belastingregels naar hun hand te zetten. Uit het rapport blijkt dat in de afgelopen veertig jaar regeringen in Afrika, Azië, Europa en Amerika de tarieven van de inkomstenbelasting voor de rijksten verlaagden. Ook de belasting op winst werd verlaagd en multinationals en rijke individuen kregen - mede door belastingparadijzen als Nederland - ruim baan om belasting te ontwijken en vermogens te verhullen. Tegelijkertijd gingen de belastingen voor goederen en diensten omhoog. Dit drukt onevenredig zwaar op het inkomen van de armste mensen en dit zet vrouwen en andere gemarginaliseerde groepen verder op achterstand. Ook wakkert de excessieve consumptie van de superrijken de klimaatcrisis verder aan. Te lang hebben overheden, internationale instellingen en multinationals beweerd dat lage belastingen en hoge winsten uiteindelijk iedereen ten goede komen. Oxfam Novib roept op tot een serieus debat over de schadelijkheid van extreme rijkdom.

Ongelijkheid in Nederland te lang ontkend

Terwijl de aanpak van de uiterst kwalijke rol van Nederland als belastingparadijs eindelijk tractie heeft gekregen –hoewel te vroeg om van een succes te spreken – is het over de aanpak van de scheve verdeling van rijkdom in Nederland heel lang oorverdovend stil geweest. Nog geen jaar geleden stelde de minister-president in de Tweede Kamer dat het debat over vermogensongelijkheid tijdens zijn periode in de politiek niet gevoerd is. Terwijl tal van rapporten en experts het probleem al jaren blootlegden. Vorige zomer kwam ook een interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) met harde conclusies over de ongelijke vermogensverdeling in Nederland en hoe het belastingstelsel die scheefgroei veroorzaakt.

"Ook in Nederland dringt eindelijk door dat we al lang niet meer het egalitaire land zijn waar iedereen gelijkelijk en naar draagkracht bijdraagt aan onze samenleving. De rijkste 1% bezit 26% van het gezamenlijke Nederlandse vermogen, tegelijkertijd betalen de rijksten relatief minder belasting dan de rest van Nederland. Of door trucs zelfs niet of nauwelijks. Het aanpakken van die ongelijkheid en het zwaarder belasten van vermogens moet speerpunt worden van het Nederlandse beleid. Door extreme rijkdom tegen te gaan en welvaart eerlijker te verdelen, kunnen niet alleen veel meer mensen aan armoede ontsnappen, maar kunnen de vele crises effectiever aangepakt worden,’ aldus Servaes.

Oxfam Novib roept regeringen wereldwijd op:

• Introduceer eenmalige solidariteitsbelastingen en belasting op excessieve winsten gemaakt door bedrijven die profiteren tijdens crises.
• Permanente verhoging van belastingen voor multimiljonairs en miljardairs, bijvoorbeeld met tarieven van tenminste 60% op de hoogste inkomens uit arbeid en kapitaal. Overheden moeten vooral meer belasting heffen op inkomsten uit vermogen, waarvoor nu lagere belastingtarieven gelden dan voor andere vormen van inkomen. Ook in Nederland betaalt de rijkste 1% daardoor gemiddeld minder belasting dan de rest van de bevolking.
• Belast het vermogen van de rijkste 1% met tarieven die hoog genoeg zijn om ongelijkheid aanzienlijk te verminderen en machtsconcentratie tegen te gaan. Dit omvat de invoering van successierechten, eigendoms- en grondbelastingen, evenals belastingen op netto-vermogens.
• Zorg voor meer transparantie, onder meer door multinationals te verplichten transparant te zijn over hun aanwezigheid, activiteiten, winst en belastingafdracht per land en wereldwijd en door de invoering van een openbaar vermogensregister.
• Gebruik de belastinginkomsten om ongelijkheid tegen te gaan, o.m. door te investeren in betere toegang tot gezondheidszorg, onderwijs, voedselzekerheid, het versterken van de koopkracht van mensen die het nu zwaar hebben en in een eerlijke en duurzame economie die iedereen ten goede komt.

Bron: Oxfam Novib