Het toeslagensysteem dateert uit het jaar 2006 en is uitgemond in een systeem van extreem foutgevoelig rondpompen van geld. Jaarlijks gaat er circa € 14 miljard in om en hebben 6,5 mln. huishoudens ermee te maken.
Een systeem van dikwijls veel geld toekennen en vervolgens in te veel gevallen na verloop van tijd weer geheel of gedeeltelijk terugvorderen. Een open uitnodiging tot het maken van fouten en vergissingen én voor graaien door personen die het minder goed voor hebben met de staatsfinanciën. Vergaande vereenvoudiging is dringend nodig. Dat de Belastingdienst al jaren kreunt bij het uitvoeren van deze bijna onmogelijke taak en daaraan veel te veel tijd moet besteden, is bekend. Dat heeft blijkens recente onderzoeken volgens oud-minister Piet Hein Donner geleid tot ‘institutionele vooringenomenheid’ en ‘gebrek aan de menselijk maat’ bij de uitvoering. Duizenden mensen zijn ongewild slachtoffer.
Als oplossingen worden genoemd één alles omvattende huishoudtoeslag of één belastingkorting. Ook duikt de nobele gedachte van het basisinkomen voor iedereen weer op. De leden van de Tweede Kamer hebben recent een reeks van moties geproduceerd (zie V-N 2020/2.2). Moties lossen het probleem echter niet op.
En er is meer dan alleen de problemen bij de toeslagen. Uit uitlatingen en brieven van de bewindslieden op Financiën, de halfjaarsrapportages van de Belastingdienst kan – helaas – een lange lijst van noden en tekortkomingen van de Belastingdienst worden afgeleid. Om er een paar te noemen:
– veel aangiften worden ongezien aanvaard;
– veel te weinig boekencontroles;
– achterstanden bij invordering;
– Belastingtelefoon inadequaat;
– achterblijvende ICT-herzieningen, waardoor nieuwe wetgeving te vaak niet mogelijk is;
– verplichtingenbeheer niet op orde;
– gesloten bedrijfscultuur;
– afname van ervaring door vertrekregeling;
– uitblijven onderzoek periodieke bijstelling fiscale forfaits;
– enz.
En dan is er nog de wens tot belangrijke hervormingen in het belastingstelsel, met name de inkomstenbelasting en de samenhang met de vennootschapsbelasting. Vele commissies zijn het afgelopen jaar ingesteld om te komen tot ‘bouwstenen voor een nieuw belastingstelsel’. Als die in 2020 met rapporten komen, mag het antwoord niet zijn ‘we hebben er nu geen tijd voor’.
De Belastingdienst wordt opgedeeld in Belastingdienst, Toeslagen, Douane en er komen twee staatssecretarissen. D66 mag daaraan als eerste haar vingers branden. Het CDA, destijds met staatssecretaris Wijn als initiator en hoofdverantwoordelijke voor het wankele toeslagensysteem, wenst nu haar vingers niet te branden. Omtzigt mag of wil niet. "Twee staatssecretarissen is echt nodig. Er ligt een enorme hoop werk", zei minister-president Rutte na afloop van het wekelijkse coalitieoverleg op maandag 13 januari jl. Volgens mij is, als je al het bovenstaande overziet, twee staatssecretarissen nog veel te weinig.