Pensioenbrief

Oudedagssparen in eigen beheer (OSEB) dan wel uitfaseren van het eigen beheer. Een van deze twee opties moet dé oplossing gaan worden voor de huidige knelpunten met het pensioen in eigen beheer. Beide oplossingsrichtingen zijn door Staatssecretaris Wiebes van Financiën uitgewerkt in de op 17 december 2015 verschenen pensioenbrief. Vanuit vereenvoudigingsoogpunt –  zo valt te lezen –  gaat de voorkeur uit naar uitfasering van het pensioen in eigen beheer met een fiscaal gefaciliteerde afkoopmogelijkheid, zonder dat er iets anders voor in de plaats komt.

Voor pensioendeskundige Staats, werkzaam bij bureau vaktechniek BDO belastingadviseurs en universitair docent op het Fiscaal Instituut van Tilburg University, komt die voorkeur niet als een verrassing nu Wiebes dit al aangaf enkele maanden geleden in een overleg met de Tweede Kamer. In een eerder artikel voor TaxLive is Staats hier dan ook al uitgebreid op ingegaan.

Uitfaseren met afkoopfaciliteit

Hoe de uitfasering er uit moet gaan zien is nu uitgewerkt in de pensioenbrief. Na bevriezing van bestaande verplichtingen en fiscaal geruisloos (zonder enige afrekening) afstempelen naar fiscale waarde, krijgt de dga eenmalig de mogelijkheid zijn pensioenpot op te nemen door af te rekenen in de loonbelasting over 80% van de fiscale waarde vóór afstempeling en dat zonder betaling van revisierente. De afkoopfaciliteit is vergelijkbaar met hetgeen werd aangeboden in 2014 voor bestaande stamrechten. Staats: "Dit werd toen gepresenteerd als een gunstige afkoopregeling, maar ik vraag me af hoeveel dga's hiervan gebruik hebben gemaakt, want ook met een korting van 20% moest in één keer fors worden afgerekend met de Belastingdienst. Dat zal met een afkoopregeling voor het pensioen in eigen beheer niet anders zijn. Een gemiddelde pensioenreserve op de fiscale balans is al gauw zo'n € 360.000. Afrekenen over 80% van deze fiscale waarde tegen 52% loonbelasting leidt tot een belastingbedrag van ongeveer € 150.000. Wie heeft dat zo op de plank liggen en wie gaat hier überhaupt gebruik van maken?"

Onbeantwoorde vragen

De pensioenbrief biedt geen antwoord op vragen die Staats in het eerdere artikel voor TaxLive ook al opmerkte rondom de afschaffing van het eigenbeheerpensioen. Vragen waar ook zijdelings aandacht voor wordt gevraagd in het onlangs gepubliceerde eindrapport ‘De toekomst van het pensioen van de ondernemer' van de Werkgroep Ondernemerspensioen van Tilburg University. Staats herhaalt als voorzitter van die Werkgroep zijn eerdere vragen: " Men schaft iets af, maar wat komt er voor in de plaats? Hoe moet worden omgegaan met reeds ingegane pensioenen en wat betekent het afschaffen van pensioen in eigen beheer voor de dga die zijn pensioen (gedeeltelijk) extern heeft verzekerd? En tenslotte de meest belangrijke vraag: Hoe denkt de overheid een adequate pensioenopbouw te regelen voor de dga? Dit helemaal overlaten aan de dga zelf is geen optie, gezien de toenemende druk vanuit de maatschappij wanneer deze groep niets regelt. Een pensioenplicht voor alle werkenden is een optie die moet worden onderzocht."  

OSEB

Uitfaseren mag dan vanuit vereenvoudigingsoogpunt dé oplossing zijn voor het pensioen in eigen beheer, maar bezien vanuit andere oogpunten ligt dit wellicht anders. De OSEB is dan ook een niet te onderschatten serieus alternatief. Hiermee wordt de bestaande pensioenverplichting in eigen beheer geruisloos tegen fiscale waarde omgezet in een oudedagsspaarverplichting. Ook hier is dus sprake van een afstempeling van het pensioen in eigen beheer.

Positie nieuwe dga?

De OSEB-variant wordt uitgebreid beschreven in de pensioenbrief. Een belangrijk detail lijkt vooralsnog te ontbreken, want hoe zit het met de ‘nieuwe' dga? Pensioenspecialist Schilder, eigenaar van Santax fiscaal economen, vraagt zich af of iedere dga straks mee mag doen met de OSEB of dat dit puur een oplossingsrichting is voor de huidige dga met pensioen in eigen beheer. "Dit komt nu in de brief niet naar voren, maar is de OSEB alleen beschikbaar voor bestaande gevallen of mag ook de dga die nog helemaal geen oudedagsvoorziening opbouwt gebruik gaan maken voor de OSEB? Of behoort voor deze ‘nieuwe' dga alleen extern sparen voor een pensioenpot tot de mogelijkheid?"   

Partnerproblematiek

Nu de pensioenbrief is verschenen, ligt de bal allereerst bij de Tweede Kamer om aan te geven welke oplossingsrichting (OSEB of uitfasering) uiteindelijk een wetsvoorstel waardig is. Er moet een keuze worden gemaakt, want beide oplossingsrichtingen tezamen is wat Wiebes betreft geen optie. "Ongeacht welke variant", zo benadrukt Staats, "de partner moet akkoord gaan. Die moet instemmen met afstempelen." Juist daar ligt een gevoelig knelpunt en ondanks dat er in de pensioenbrief nu wel wat extra aandacht is voor de positie van de partner, is een concrete oplossing ver te zoeken.  

De partnerproblematiek is iets dat wat Schilder betreft niet vaak genoeg benadrukt kan worden (zie ook het artikel ‘De vergeten partner in de plannen met het eigenbeheerpensioen op TaxLive). "De partner komt in de pensioenbrief nu wat vaker aan bod, maar daar is dan ook alles mee gezegd. Men weet het eigenlijk niet goed, waardoor de zinnen die gaan over de partner niet meer zijn dan wat constateringen en ‘losse flodders'. Ik ben bang dat de fiscale wetgever dit uiteindelijk overlaat aan de praktijk en dat mag niet gebeuren! Het instemmen met en meetekenen door de partner voor afstempeling van het pensioen in eigen beheer is voer voor teveel discussies en mogelijke claims in de toekomst. Door geen concrete oplossingsrichting te geven, zet de overheid de adviseur hiermee ook nog eens in een beknelde situatie met zijn cliënt en diens partner."

Wiebes geeft overigens in de pensioenbrief wel aan dat de OSEB-variant instemmen en meetekenen vereist van de dga en diens partner. Ook benadrukt de staatssecretaris dat de partner daarbij al zijn of haar pensioenaanspraken kwijtraakt, ‘tenzij wordt geregeld dat de partner in geval van scheiding bijvoorbeeld recht heeft op de helft van de gedurende de huwelijkse periode opgebouwde oudedagsspaarpot. "Die spaarpot is gebaseerd op de fiscale waarde", aldus Schilder, "waarbij de partner die tekent bij het kruisje voor OSEB door de omzetting naar fiscale waarde op dit moment vaak meer dan de helft verliest van zijn/haar opgebouwde rechten."

Compensatie

Partners, zo geeft Wiebes verderop in de pensioenbrief aan, zouden in de huwelijkse voorwaarden of anderszins (civielrechtelijk) afspraken kunnen maken over een zekere compensatie. Het bieden van compensatie is in het eerder genoemde artikel voor TaxLive over de vergeten partner uitvoerig toegelicht door Schilder, alsmede de problemen daarbij. "Helaas benoemt Wiebes de fiscale gevolgen van compensatie niet. Wie betaalt de compensatie bijvoorbeeld – de bv of de dga – en bij wie is het bedrag bijvoorbeeld aftrekbaar of is dit netto?"

Voorwaardelijk afzien

Een concrete oplossing voor de partnerproblematiek is niet te vinden in de pensioenbrief, maar er zijn volgens Schilder tot slot wel degelijk oplossingsrichtingen te bedenken die de moeite van het overwegen en nader te analyseren waard zijn. " Voor de OSEB-variant zou ingeval van gehuwd in gemeenschap van goederen een aparte OSEB voor de dga en voor de partner een goed doekje voor het bloeden zijn. Een mogelijke oplossing voor de onder huwelijkse voorwaarden gehuwde dga is te vinden in het voorwaardelijk afzien van de pensioenaanspraken. Zowel dga als partner tekenen en stemmen in met de omzetting naar OSEB, maar wel onder de voorwaarde – die het best notarieel kan worden vastgelegd – dat de pensioenaanspraak opgebouwd onder eigen beheer bij echtscheiding herleeft. Hiermee worden de eerder door mij gesignaleerde problemen bij compensatie getackeld. Beide oplossingsrichtingen werken niet bij de uitfaseer-variant want dan is het pensioen echt afgekocht."

Praktijk

Of het nu OSEB wordt of uitfaseren van het eigen beheer blijft nog even de onbetwiste vraag. De Tweede Kamer zal haast moeten maken met de keuze. Wil de gekozen oplossingsrichting op 1 januari 2017 in werking kunnen treden dan moet er een beslissing vallen vóór het krokusreces dat aanvangt op vrijdag 19 februari 2016. Wiebes kan dan de oplossing uitwerken in een conceptwetsvoorstel wat nog enkele weken ter consultatie zal worden voorgelegd aan de praktijk. Staats: "Ongeacht welke variant, het zal er in ieder geval eenvoudiger op worden en dat is een voordeel. Die internetconsultatie is echter geen overbodige luxe. Een kritische blik van buitenaf op praktische toepassing mag niet ontbreken." 

Bron: Redacteur Marit Muller