Een reeks ministers en oud-bewindspersonen wordt deze week onder ede gehoord over hun rol in de toeslagenaffaire. Een Kamercommissie probeert te achterhalen wie ambtelijk en politiek verantwoordelijk is voor het schandaal met de kinderopvangtoeslag. De naam van Weekers werd vorige week ook al een paar keer genoemd, door ambtenaren aan de top van de Belastingdienst en de ministeries van Financiën en Sociale Zaken.

Zo tekende een ambtenaar op hoe Weekers op het departement kwam na de beruchte fraudezaak door een aantal Bulgaren. De bewindsman zou op emotionele wijze een hardere fraudeaanpak hebben geëist van Toeslagen, onderdeel van de Belastingdienst. Maar bij zijn aanstelling als staatssecretaris lag de focus al op de aanpak van fraudeurs. Dat ging bovendien gepaard met forse bezuinigingen.

De afdeling Toeslagen had te maken met krakkemikkige systemen en het systeem van voorschotten maakte het werk ingewikkeld. Maar Weekers geeft aan dat Toeslagen ook voor zijn tijd een bron van zorg was. In 2006 kreeg de fiscus het uitkeren van Toeslagen in het takenpakket. "De Belastingdienst is een collecterende instantie. Dat zit in het DNA van de Belastingdienst. Toen kregen ze het uitkeren erbij. Ik denk dat uitkeren een wezenlijk ander vak is dan innen."

'Gut feeling'

Verder vertelde Weekers de commissie dat hij naar een manier zocht om de harde regelgeving rond toeslagen te omzeilen. Hij was tegenstander van de strenge toeslagenregels, maar zag uiteindelijk toch geen ruimte in de wet. "Had ik mijn 'gut feeling' nou maar gevolgd", zegt Weekers met de kennis van nu.

Dat gebeurde niet, omdat het ministerie van Sociale Zaken vasthield aan de strenge regels. Deze schrijven voor dat ouders het volledige bedrag aan ontvangen toeslagen moeten terugbetalen als ze hun eigen bijdrage niet volledig hebben betaald. Een uitspraak van de Raad van State bevestigde dat de wet nu eenmaal zo werkt. "Ik voelde de vrijheid niet om daarvan af te wijken", zegt Weekers.

In tegenstelling tot belastingregels, laat de toeslagenwet nauwelijks ruimte om rekening te houden met individuele gevallen en zo maatwerk te leveren. "Je bent met handen en voeten gebonden aan het beleid van de vakministers", zegt Weekers. Hij vond het bovendien niet gepast om zich actief te bemoeien met regels waarvoor een andere bewindspersoon verantwoordelijk is. "Andere bewindslieden kunnen ook niet zomaar in mijn portefeuille gaan rommelen."

Wel heeft Weekers de strenge regels aangekaart bij toenmalig minister van Sociale Zaken, Lodewijk Asscher. Dat gebeurde "in de marge" van een overleg: na afloop gaf Weekers een notitie over de hardheid van het systeem aan Asscher, zegt hij. Maandag wordt Asscher, inmiddels PvdA-leider, zelf ook gehoord over zijn rol in de toeslagenaffaire. De Belastingdienst en het ministerie van Sociale Zaken wijzen tijdens de verhoren steevast naar elkaar. De fiscus is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid, terwijl Sociale Zaken over de wetten rond kinderopvangtoeslag gaat.

Nieuw stelsel

Een aantal maanden na zijn aanstelling heeft Weekers zijn zorgen over het toeslagensysteem geuit in de ministerraad. Dat ging niet zozeer over het effect van het stelsel op ouders, maar vooral de fraudegevoeligheid van de kinderopvangtoeslag. Er was al langer een nieuw stelsel in de maak, maar dat werd steeds uitgesteld en is ook uiteindelijk ook nooit ingevoerd. Een voorstel om kinderopvangbedrijven en gastouderbureaus direct te betalen strandde in het kabinet Rutte-II, bleek vorige week al uit de verhoren.

Uiteindelijk heeft Financiën die regels wel zelf aangepast, nadat de schaal en de ernst van de toeslagenaffaire waren blootgelegd. Achteraf denkt Weekers: hadden we dat nu maar eerder gedaan. "Maar daar hebben mensen niets aan."

De hervorming van het toeslagenstelsel zal op zijn vroegst gebeuren in de volgende kabinetsperiode, na de verkiezingen van maart volgend jaar.

Bron: ANP