Het kabinet besloot vorige maand al de compensatie voor ouders flink te versnellen door alle gedupeerde ouders snel 30.000 euro te geven. Mensen bij wie de schade groter is, krijgen uiteindelijk nog meer. "We zullen alles doen om dit snel vorm te geven", belooft Rutte. Iedereen die zich voor 15 februari meldt, krijgt de eerste uitbetaling voor 1 mei.

Het trage verloop van de schadeloosstelling van gedupeerden leidde eerder al tot veel ergernis in de Tweede Kamer. Daarom is besloten de operatie flink te vereenvoudigen. Daarnaast wil het kabinet zorgen "dat mensen weer perspectief hebben om zo schuldenvrij mogelijk hun leven weer op te bouwen".

Functioneren hele overheid tegen het licht

Het kabinet gaat onder meer kritisch kijken naar het "functioneren van de hele overheid", als inhoudelijke reactie op het vernietigende toeslagenrapport dat de commissie-Van Dam eind vorig jaar publiceerde. Het kabinet wil meer transparantie geven door stukken die ten grondslag liggen aan kabinetsbesluiten altijd te publiceren. Ook wordt na afloop van elke ministerraad een besluitenlijst gepubliceerd. Daarnaast komt er geld waarmee uitvoeringsorganisaties meer persoonlijke hulp kunnen bieden.

Burgers die bij het UWV, CBR, Belastingdienst of andere uitvoeringsorganisaties terechtkomen, moeten altijd goed geholpen worden. "Er is geen verkeerde deur" moet het leidende principe worden. Zo wil het kabinet voorkomen dat burgers eindeloos van het kastje naar de muur worden gestuurd en nergens terechtkomen met hun probleem.

Het kabinet erkent "dat de overheid beter moet luisteren naar kritische geluiden van bijvoorbeeld ouders, advocaten, media en toezichthouders". Tal van signalen dat de fraudebestrijding bij de Belastingdienst mis ging, werden gemist of genegeerd door ambtelijke en politieke kopstukken. Daarom komen er burgerpanels en moeten de ambtenaren die regels maken en de uitvoerders onderling beter contact hebben.

De stand van zaken bij uitvoeringsorganisaties wordt beter gemonitord, om te kijken of er 'slepende problemen' zijn. Nieuwe regels en wetten worden daarnaast een jaar na invoering opnieuw getoetst op uitvoerbaarheid. Ook wordt er bij aanpassing van beleid gekeken of er geen discriminerende elementen in de wetgeving zetten. Daarnaast wil het kabinet ambtenaren die bij uitvoeringsorganisaties werken trainen in het tegengaan van "vooroordelen die, vaak onbewust, een rol spelen bij de uitvoering van hun werk". Hiervoor wordt de hulp van het College voor de Rechten van de Mens ingeschakeld, waarvoor het College ook extra geld krijgt.

"De informatievoorziening moet fundamenteel op de schop", zegt premier Mark Rutte in reactie op het rapport. De commissie die de toeslagenaffaire onderzocht oordeelde hard over de informatievoorziening van het ministerie van Financiën in het bijzonder. Alle documenten die aan de commissie zijn verstrekt, zijn direct, vrijwel volledig ongelakt, openbaar gemaakt.

Rutte-doctrine

Ook verdwijnt de 'Rutte-doctrine', die voorschreef dat de Tweede Kamer en journalisten geen toegang krijgen tot bepaalde stukken. Het gaat om 'discussiestukken', veelal tussen ambtenaren. Die worden nu altijd openbaar gemaakt als een besluit hierop is gebaseerd.

Daarnaast gaat het toeslagenstelsel op de schop. Dat was al bekend, het kabinet zegt nu vooral vaart te maken met de kinderopvangtoeslag, waar de hoogste bedragen mee gemoeid zijn. Daarna volgen de huur- en zorgtoeslag.

Fikse rekening bij volgend kabinet

De maatregelen die het kabinet heeft aangekondigd als reactie op het vernietigende toeslagenrapport, werpen hun schaduw ook vooruit op de komende regeerperiode. Het volgende kabinet is er tot en met 2026 jaarlijks meer dan 800 miljoen euro per jaar aan kwijt. In 2021 en 2022 zijn de kosten flink hoger, vanwege de compensatie die dan aan gedupeerde ouders moet worden betaald.

Voor de schadevergoeding voor de slachtoffers is voor dit jaar 563 miljoen euro extra opzijgezet. Daar komt 200 miljoen euro bij om getroffen kinderen toekomstperspectief te bieden, en 113 miljoen euro aan uitvoeringskosten waar eerder nog geen rekening werd gehouden. Voor 2022 is 261 miljoen euro extra uitgetrokken voor compensatie, en 92 miljoen euro voor de uitvoering.

Om de informatiehuishouding op de ministeries te verbeteren is dit jaar 161 miljoen euro gereserveerd. Dat bedrag loopt in de jaren daarna op tot meer dan 300 miljoen euro. Aan verbetering van de dienstverlening door de overheid, bijvoorbeeld bij de Belastingdienst, uitkeringsinstanties en gemeenten, wordt dit jaar 266 miljoen euro besteed. Dat loopt vervolgens op naar een half miljard per jaar.

Bron: ANP