De laatste update aan de Tweede Kamer van 16 december 2022 staat bol van goede voornemens. Juist omdat er zoveel onduidelijkheid is, wordt de huidige wetgeving niet of nauwelijks gehandhaafd. Op dit moment wordt nog steeds alleen handhavend opgetreden in geval van kwaadwillende onjuiste kwalificatie van de arbeidsrelatie of als aanwijzingen van de Belastingdienst niet tijdig worden opgevolgd. Uit de eerder genoemde brief blijkt dat in 2022 (tot en met oktober) slechts 13 van dergelijke aanwijzingen zijn gegeven. De intentie was om vóór het einde van 2022 80 fte in te zetten en de capaciteit verder uit te breiden, zodat vanaf 2025 weer regulier kan worden gehandhaafd.

Het handhavingsmoratorium dat dus al sinds 2016 van kracht is, houdt concreet in dat de Belastingdienst bij de opdrachtgevers van schijnzelfstandigen in principe geen loonheffingen naheft en ook geen boeten oplegt. Wel blijft de Belastingdienst toezicht houden en kan hij aanwijzingen geven. Bij kwaadwillendheid bestaat, ondanks het moratorium, de mogelijkheid een boete op te leggen.

In het recente door de Algemene rekenkamer gepubliceerde verantwoordingsonderzoek over 2022 blijkt dat schijnzelfstandigheid niet alleen in het toezicht op belastingplichtigen een worsteling is voor de Belastingdienst. De Belastingdienst zelf – en het departement als geheel – heeft namelijk als werkgever ook moeite om de Wet DBA correct toe te passen. Zo huurt het Ministerie van Financiën, via een tussenpartij, arbeidskrachten in (in 2022 is hieraan € 647 mln. uitgegeven, 18,4% van de totale personeelskosten), waarvan maar liefst 600 (!) arbeidskrachten op basis van een intern beoordelingskader in principe zijn te kwalificeren als schijnzelfstandige. Toch kiest het departement er op grond van een uitzonderingsprocedure bewust voor om hen in te huren in plaats van als werknemer in dienst te nemen. Zonder deze inhuur zou namelijk de continuïteit van de bedrijfsvoering in gevaar komen. In de gevallen waarin volgens het interne beoordelingskader sprake is van de inhuur van schijnzelfstandigen, draagt het ministerie wel de premies voor de werknemersverzekeringen af. Voor deze 600 uitzonderingen heeft de directeur-generaal van het desbetreffende dienstonderdeel vooraf akkoord gegeven. Deze specialisten in dienst nemen is volgens het Ministerie van Financiën geen optie, omdat het voor hen (financieel) onaantrekkelijk is om werknemer te zijn.

Als ik dit lees, zakt mijn broek af... Hoe kwaadwillend kun je zijn? Een speciale interne procedure ontwerpen (zou daarbij de webmodule zijn gebruikt of de beoordeling gezagsverhouding uit het Handboek Loonheffingen?), waarbij de D-G akkoord moet geven, die in 2022 600 keer volgen en well premies werknemersverzekeringen afdragen maar geen loonheffing inhouden. Met als reden dat het voor deze mensen financieel aantrekkelijker is om zzp’er te zijn? Dan kun je toch moeilijk volhouden dat je een pleitbaar standpunt hebt. Nog los van de vraag in hoeverre de Belastingdienst nu nog met gezag kan optreden tegen marktpartijen die schijnzelfstandigen inhuren, om dezelfde redenen. Maar het kan nog erger, zo blijkt uit de reactie van Minister Kaag in de Tweede Kamer. In plaats van het boetekleed aan te trekken en beterschap te beloven, verklaarde zij daar dat de inhuur van schijnzelfstandigen de komende jaren onontkoombaar is. Met andere woorden, we weten dat het niet klopt maar we gaan er gewoon mee door. Als het ministerie al niet kwaadwillend was, dan is het dat nu zeker! Hopelijk is er iemand in de Tweede Kamer die dit niet accepteert en het kabinet oproept om hieraan een einde te maken en handhavend op te treden. En tot die tijd ook bij (andere) kwaadwillenden niet handhavend op te treden. Wat mij betreft een nieuw dieptepunt in het al veel te lang slepende zzp-dossier.